دانلود پاورپوینت مناره در معماری اسلامی

پاورپوینت مناره در معماری اسلامی دانلود فایل پاورپوینت بررسی مناره ها برای پروژه درس آشنایی با معماری اسلامی،در حجم 33 اسلاید قابل ویرایش

دسته بندی	معماری
فرمت فایل	pptx
حجم فایل	2466 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	33

پاورپوینت مناره در معماری اسلامی

 فایل پاورپوینت بررسی مناره ها برای پروژه درس آشنایی با معماری اسلامی،در حجم 33 اسلاید قابل ویرایش.

بخشی از متن:

هنگامی ما به فن معماری اسلام پی خواهیم برد که در ساختمانها و آثار اسلامی بررسی و تحقیق کرده باشیم. یکی از عناصر اصلی این فن که در اسلام جلوه‌گر شده و زیبائی خاصی به خود گرفته ، ساختمان گلدسته‌ها می‌باشد.
با ظهور اسلام مساجد گوی رنگ و سنگ را از سایر رقبا ربوده در فن و هنر بی همتا گشتند.در ابتدا مساجد فاقد مناره بوده موء ذنان در مکانی که دو عامل مرکزیت و ارتفاع را توئما داشته اذان می گفتند .
گلدسته یا مؤذنه عبارتست از محلی که مؤذن در آنجا اذان می‌گوید و مردم را به نماز دعوت می‌کند . مؤذنه دارای نامهای دیگری نیز هست از قبیل: مناره ، منار و صومعه ، عساس و گلدسته. بطورکلی ، مؤذن از همان آغاز اسلام جایگاه مخصوصی داشته ، همچنانکه بلال در زمان پیغمبر اکرم (ص) بر بلندترین بامهای منازل یا بر روی استوانه‌ای می‌رفت و اذان می‌گفت.
در اوائل اسلام بود که مؤذن برروی باره شهر می‌رفت و اذان می گفت وبیشتر این رسم در شهر دمشق معمول بود.
خلاصه فکر اینکه مؤذن در محل مرتفعی اذان بگوید مسلمین را بر این داشت تا برای مؤذن جایگاه مخصوصی که بلندتر از مسجد و متصل یا نزدیک به آن باشد بسازند تا همیشه در آنجا اذان گفته شود. و چون دولت اسلام توسعه یافت و مسلمین با کشورهای متمدن آنروز تماس پیدا کردند ، ضرورت ایجاب کرد تا در هر شهر مسجدی و جهت هر مسجدی مؤذنه‌ای بسازند و در ایران نحوه ساختمان مساجد عربی بصورت و شکل بناهای مذهبی ایرانیان درآمد. از همان ابتدای اسلام در ایران غربی مساجد و مؤذنه‌هائی ساخته شد به سبک ساختمان محلی و شبیه به چهارطاقها و برجهای ساسانی و بطوریکه از تاریخ بر می‌آید خلفای عباسی تعداد زیادی از این قبیل مساجد در شهرهای مهم غربی بنا کرده‌اند .

فهرست مطالب :
خلاصه
پیدایش مناره در اسلام
مناره و کارکردهای آن در تاریخ اسلام
نظریه اول - موقعِیت برج ها یا منارهای اولیه
نظریه دوم- ریشه یابی لغت: مناره-صومعه- موذنه
ساختمان مناره
معرفی چند نمونه مناره
لیست مناره های ایرانی
نتیجه گیری
منابع

این فایل با فرمت پاورپوینت در 33 اسلاید قابل ویرایش تهیه شده است.

دانلود پاورپوینت آشنایی با معماری اسلامی شیوه خراسانی

پاورپوینت آشنایی با معماری اسلامی شیوه خراسانی دانلود فایل پاورپوینت بررسی و آشنایی با معماری اسلامی شیوه خراسانی،در حجم34 اسلاید قابل ویرایش

دسته بندی	معماری
فرمت فایل	pptx
حجم فایل	2944 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	34

پاورپوینت آشنایی با معماری اسلامی شیوه خراسانی

فایل پاورپوینت بررسی و آشنایی با معماری اسلامی شیوه خراسانی،در حجم 34اسلاید قابل ویرایش.

بخشی از متن:

اولین نمونه های هنر و معماری اسلامی ایران در منطقه خراسان شکل گرفت . شیوه خراسانی در قرن اول هجری و از ابتدای پذیرش دین مبین اسلام ازسوی ایرانیان شروع شد و تازمان آل بویه ودیلمیان (قرن چهارم هجری ) ادامه داشت . گروهی آن را ادامه شیوه پارتی دانسته و در مورد مساجد به نام سبک شبستانی می شناسند.

فهرست مطالب :
توضیح شیوه خراسانی
ویژگی های شیوه خراسانی
شیوه خراسانی شامل چه سلسله هایی است
شیوه خراسانی در چه دورانی بوده است
در این دوران چه اتفاقات تاریخی می افتد
مساجد شیوه خراسانی
پلان های شیوه خراسانی

این فایل با فرمت پاورپوینت در 34 اسلاید قابل ویرایش تهیه شده است.

دانلود پاورپوینت اقلیم در معماری اسلامی

پاورپوینت اقلیم در معماری اسلامی دانلودفایل پاورپوینت بررسی و مطالعه اقلیم در معماری اسلامی،در حجم 32 اسلاید قابل ویرایش

دسته بندی	معماری
فرمت فایل	pptx
حجم فایل	3651 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	32

پاورپوینت اقلیم در معماری اسلامی

فایل پاورپوینت بررسی و مطالعه اقلیم در معماری اسلامی،در حجم 32 اسلاید قابل ویرایش.

در این فایل به بررسی و مطالعه اقلیم در معماری اسلامی و تاثیر اقلیم بر معماری اسلامی پرداخته شده است..
بررسی بخش های مختلف بناهای تاریخی به همراه تصاویر بخش های این فایل را تشکیل می دهد.

این فایل با فرمت پاورپوینت در 32 اسلاید قابل ویرایش تهیه شده است.

دانلود شیوه های شهرسازی و معماری اسلامی

شیوه های شهرسازی و معماری اسلامی این کتاب در قالب ورد و در مورد شیوه های شهرسازی معماری اسلامیمعماری و شهرسازی جغرافیای معماری شهرسازی اسلامیمعماریشهرسازیمعماری و شهرس

دسته بندی	معماری
فرمت فایل	docx
حجم فایل	5990 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	135

آشنایی با معماری اسلامی و اصول آن

در گذشته ابتدا مقداری باریکه طاق می زدند به طوری که جرزها مقابل باریکه طاق قرار می گرفت. با توجه به این اصل که در معماری ایرانی اصل پوشش است، معمار نخست درباره پوشش می اندیشید. لذا ابتدا پوشش زده می شود آنگاه جرزها به انداره پهنای باریکه طاق و مقابل آن در پشت دیوار، قرار می گیرند. گاهی اوقات در بعضی بناها مشاهده می شود که این جرزها در داخل زده شده است؛ در هر حال اندام باربر عمودی مورد نیاز است. بعد از این کار بین باریکه طاق ها را طاق می زنند؛ به دو گونه: یا به این صورت که از طرفین طاق می زنند و در وسط به شکلی می رسند که نعلبکی مانند است و «نهنبن» نام دارد و یا اینکه کل طاق را به طور یکنواخت می زنند. این نوع پوشش، «طاق تویزه» نام دارد. تاق تویزه را باریکه طاق یا لنگه طاق نیز می گویند.

باریکه طاق

لنگه ها و تویزه ها قوس های پیش ساخته ای از گچ و نی می باشند که بر روی زمین در قالب هاب آجری ساخته شده، در کار گذاشته می شوند، سپس دور آن را با آجر می پوشانند بطوری که در میان آجرها قرار گیرد. قالب گچی یا در نما دیده می شود و یا آن را می پوشانند (لاچسبان). شکل بدست آمده را باریکه طاق نیز می گویند. باید توجه داشت که تویزه های گچی مقاومت زیادی در برابر بارهای وارده ندارند و بعد از اینکه آجر دور آن را گرفت، این آجرها هستند که بار اصلی را تحمل می کنند.

کاربندی:

اگر مجموعه ای از تویزه ها بالا رفته، در بالا به یکدیگر بافته شوند، کاربندی ایجاد می شود.

کاربندی مجموعه ای به هم بافته و درهم تنیده از تویزه هاست که سازه مقاومی ایجاد می کنند و تابع ضوابط و مقررات معینی نیز می باشند. فواصل پایه ها، حرکت و مسیر آنها، شکل هندسی معینی در فضا ایجاد می کند و در نتیجه سطح بزرگ جهت پوشش به مجموعه ای از سطوح کوچکتر تبدیل می شود. در بالای کاربندی سطحی دایره ای شکل ایجاد می شود که روی آن را پوشش کم خیزی می گذارند که «نهنبن» نام دارد و به آن «عرق چین» نیز می گویند. شبکه کاربندی در بالا چشمه هایی به شکل لوزی و در پایین به شکل مثلث تشکیل می دهد که داخل آنها را طاق می زنند. در بناهایی که استفاده از پنجره در دیوارها ممکن نیست، مثل بازارها و سایر بناهای عمومی، معماران در قسمت خورشیدی کاربندی (دایره مرکزی) روزن هایی ایجاد کرده اند که عبور نور مناسب و تهویه را به بهترین وجه میسر ساخته است و به آن در اصطلاح «روشندان» گویند.

عکس هایی از زیباترین کاربندی ها

هر کاربندی چون دارای اندازه ها و تناسبات معین است، باید روی طول و عرض معینی سوار شود و لذا معمار در ابتدا نوع کاربندی مناسب را انتخاب نموده، ابعاد فضا را تابع ابعاد و تناسبات کاربندی بر می گزینند. هر کاربندی مختص فضایی معین با تناسباتی خاص می باشد. از قدیمی ترین انواع کاربندی مسجد جامع اردستان است. کاربندی به طور کلی نقش های عمده زیر را بر حسب مورد در فضاهای داخلی ایفا می نماید:

۱- مردم وار کردن فضاهای داخلی و ایجاد تناسباتی انسانی در آن

۲- فراهم آوردن امکان اجرای طرح های استاندارد و هندسی و سه بعدی پیش فکر شده در دهانه ها و ابعاد متفاوت در فضا

۳- ایجاد روکش (آمود) مناسب برای (پوشش) اصلی

۴- عایق کردن فضای داخلی از نقطه نظر حرارتی

۵- به نظم در آوردن فضاهای داخلی

۶- تنظیم نور و گاه صدا در داخل فضا

۷- مرتبط ساختن خطوط عمودی به خطوط منحنی شکل هماهنگ و چشم نواز

۸- رها شدن معمار از محدودیت های ساختمان به علت آنکه غالبا کاربندی ها از نقطه نظر تحمل بار نقش عمده ای ندارند. معمار بسته به نحوه استفاده از فضا آن را ایجاد می کند.

بسیاری از کارهایی که در معماری در راستای ساختار انجام می شود، بعدها به جهت زیبایی، جنبه تزیینی پیدا می کند. از جمله این کارها کاربندی است که علاوه بر جنبه ساختاری در بنا، جنبه تزیینی نیز داشته است؛ حتی گاهی اوقات کاربندی به صورت سقف کاذب اجرا شده است. از قرن هفتم به بعد به تدریج کاربندی مستقل از اسکلت اصلی بنا در رابطه با خلق فضای معماری به کار گرفته شد.

یزدی بندی:

درکاربندی اگر تعداد تویزه ها زیاد باشد و خانه هایی که در آن درست می شود ریزتر شود، «یزدی بندی» نام می گیرد. یزدی بندی ها بیشتر تزیینی هستند، یعنی ایستا نیستند. از دیگر کارهایی که ساختاری بوده بعدها جنبه تزیینی پیدا کرده، «مقرنس کاری» است که در اصل برای پوشش به کار می رفته است و خود در سازه باربر است؛ همانند ایوان مسجد جامع اصفهان. شروع مقرنس کاری در ورودی گنبد قابوس است که بعدها مقرنس کاری به صورت تزیینی درآمد و «چفت آویز» نام گرفت.

طاق نماها (چفت) نیز در بسیاری از جاها باربر نیست و جنبه تزیینی دارد که اصطلاح علمی آن «برنخش» است.

تزییناتی از نوع یزدی بندی

کلنبو:

کلنبو طاقی است برای پوشش فضاهای مربع شکل و طاقی است که به صورت قطعه قطعه روی هم سوار می شود. نمونه های اولیه کلنبو با چوب اجرا شده اند. در اجرای کلنبو ابتدا گوشه سازی هایی با خشت یا چوب انجام می دهند؛ این کار را ادامه می دهند تا به وسط طاق می رسند. سپس وسط آن را کور می کنند و گاهی نیز باز می گذارند. معمولا کلنبو را با خشت و ملات گل می سازند. کلنبو در برابر زلزله مقاومت دارد؛ همه نقاط آن به یک ضخامت است، خشت و ملات از یک جنس هستند و همه جای آن دارای وزن مخصوص ثابتی است، لذا از هر طرف در وزن و شکل متقارن است و از هر طرفی که حرکت به وجود بیاید، در طرف مقابل چیزی که مشابه آن است، وجود دارد و کلنبو به این ترتیب در برابر نیروهای جانبی مقاومت می کند.

به چند دلیل در بناهای خارج شهر و در کاروانسراهای راه ها، بیشتر از این پوشش استفاده می کرده اند. اول، این که ساخت و اجرای آن راحت است و احتیاج به مهارت چندانی ندارد؛ دوم، دهانه های کوچک را می توان به راحتی با کلنبو پوشش داد؛ سوم، مراقبت از آن آسان تر است و چهارم این که در مقابل زلزله مقاوم است.

چهاربخش:

طاقی است که از تقاطع دو طاق آهنگ بدست می آید. در این طاق به جای اینکه چهار ضلع طاق بر روی چهار دیوار یا سطح تکیه کند، برر روی چهار نقطه استوار می شود. اجرای طاق از چهارگوشه آن شروع و به راس آن ختم می شود. برای اجرای آن نیاز به تویزه های گچی راهنما می باشد. یکی از محسنات این طاق، علاوه بر عملکرد ایستایی آن، قابلیت گسترش آن در طول محورهای هندسی مختلف می باشد.

جایگاه مسجد در شهرهای اسلامی

 چکیده:

در تمدن اسلامی و در شهر اسلامی، پیوندی ناگسستنی بین زندگی مادی و معنوی وجود دارد، پیوندی که تداعی کننده عدم جدایی بین شهروندی، اقتصاد و مذهب که در شکل گیری شهر اسلامی نقش محوری داشته است. این مطالعه بر آن است تا با تعیین ابعاد مختلف مکان یابی مساجد معیارها ، چالش ها واهداف و سیاست های مهم آنها را طبقه بندی نماید تا بتواند به مؤثرترین راهکار در مکان یابی مساجد دست یابد. برای یافتن راهکار مناسب در مکان یابی مساجد از روش تحقیق کیفی و کمی که شامل ابزارهایی چون ادبیات موضوعی و تحقیق تحلیلی می باشند استفاده شده است . با بررسی این موارد این نتیجه حاصل می شود که با در نظر گرفتن مجموعه ی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی(بازار) پیرامون مسجد و در انطباق با نیازهای متناظر انسانی در مکان یابی مساجد می توان به بسیاری از اهداف مکان یابی مساجد دست یازید .

واژه های کلیدی: مکان یابی، مسجد، شهر اسلامی

۱- مقدمه:

مسجد در میان اندامهای درون شهری هر شهر همیشه جای ویژه ی خود را داشته و از دیگر اندام ها نمایان تر و چشمگیرتر است .در گذشته هر شهر یک مسجد جامع و هر محله چند مسجد داشته و با توجه به مقیاس، در صورت نیاز به مساجد بزرگتر ساخته می شده است.. احداث مسجد در دوران اسلامی بیش از هر نوع بنای دیگر مورد نظر بوده تا جایی که اگر شهری فاقد مسجد جامع یا آدینه بود نمی توانست به عنوان یک شهر معرفی شود. مساجد، تکایا، حسینیه ها ،مصلی ها، مخازن آب، رباط ها و دیگر اماکن عمومی در مسیر گذرهای اصلی و درجای ویژه ای در بافت محله ها و شهرهای اسلامی جای داشتند.

با توجه به اینکه مسجد، یک حالت رکنی و اساسی برای جوامع اسلامی از لحاظ معنوی و عبادی دارد و از صدر اسلام، این مکان پایگاه اجتماعی وحدت بخش و حضور در صحنه مردم و مرکز حل مشکلات جامعه بوده است، مکان یابی مساجد حائز اهمیت است بنابراین در این تحقیق ابعاد مختلف مکان یابی مساجد در عصر حاضر بررسی و طبقه بندی شده است که امید است دریچه ای نو به روی مدیران و برنامه ریزان شهری درجهت مکان یابی مساجد بگشاید.

۲- روش تحقیق :

برای یافتن راهکار مناسب در مکان یابی مساجد از روش تحقیق کیفی و کمی که شامل ابزارهایی چون ادبیات موضوعی و تحقیق تحلیلی می باشند استفاده شده است. ابتدا مؤلفه ها و معیارهای ابعاد مختلف مکان یابی مساجد بر اساس مطالعات کتابخانه ای بیان می شود. سپس با آسیب شناسی در مکان یابی مساجد امروز و بررسی نیازها و چالش ها ، اهداف و سیاست های مهم در جایگیری مساجد بررسی شده و در نهایت راهکار مناسب که بتوان با آن به اهداف بیشتری دست یافت معرفی می شود.

-۳ مکان یابی مساجد:

مسجد در اوایل اسلام از اهمیت خاص برخوردار بود ، از پایه های اصلی شهر به شمار می رفت و مرکز روحانیت شمرده می شد محل تدریس علوم دینی، قضاوت بین مسلمین، پناهگاه مظلومین و بالاخره گاهی مرکز تصمیم گیری سیاسی بوده است. مسلمانان صدر اسلام اطراف مسجد را با تأسیس رباط، مدرسه آشپزخانه و دیگر امکانات رفاهی رونق بخشیدند و از این مرکز مهم با ارائه ی امکانات شهری به رفاه اهل شهر همت گماشتند.

مساجد که در گذشته به عنوان پایگاه اجتماعی و فرهنگی حکومت اسلامی بودند امروزه هویت خود را از دست داده و به صورت منفک از دیگر عملکردهاى شهرى در کنار نوعى معبر قرار گرفته اند و ارتباطى با دیگر انواع کاربرى هاى شهرى ندارند.در این مقاله به منظورایجاد پیوند مردم و شهر با مسجد ابعاد مکان یابی مسجد به چهار بعد کالبدی، زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی دسته بندی شده است:

-۳ بعد فضایی– کالبدی در مکان یابی مساجد

۱-۱-۳ – معیارها در بعد فضایی– کالبدی

-۱-۱-۱-۳ مرکزیت: مسجد از هر دسته که باشد (مسجد جامع،منطقه ای، ناحیه ای، محله ای و …) به عنوان محور کلیه فعالیت ها و مرکز تجمع مردم در مرکز حقیقی آن مجموعه در نظر گرفته می شود. واقع شدن مسجد جامع در مراکز شهرها ، به وظایفى برمى گردد که این مساجد برعهده داشتند. یعنى مسجد جامع به حکم وظیفه اى که برعهده دارد، باید در مرکز شهر واقع شود تا به تمام مناطق مسکونى نزدیک باشد و نمازگزاران به راحتى بتوانند براى اداى نمازهاى جمعه آن بیایند.

۲-۱-۱-۳ – جهت گیری در سایت:

در شکل گیری مسجد جهت قبله مهم است. لازم است موقعیت استقرار بنا در سایت با توجه به محور قبله در فرآیند طراحی انتخاب گردد. در اصفهان مساجد دارای اهمیت کل بدنه مسجد در جهت قبله شکل گرفته است در مساجد دیگر مثل مساجد بازار کل بنا با بافت مجاور منطبق شده است اما دسترسی به فضاهای اصلی مسجد با چرخش صورت می گیرد (حبیبی و دیگران ۷۸۱۳:۷۶)

دانلود آشنایی با معماری اسلامی و اصول آن

آشنایی با معماری اسلامی و اصول آن این پاورپوینت درمورد آشنایی با معماری اسلامی و اصول آن در 40 اسلاید زیبا می باشد

دسته بندی	معماری
فرمت فایل	pptx
حجم فایل	2964 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	40

آشنایی با معماری اسلامی و اصول آن

: مساجد گذشته با استقرار در مسیرهای اصلی ارتباطی، ایجاد دسترسیهای متنوع و تراکم فعالیت های پیرامون آن از پویایی فضایی در سه زمینۀ قابلیت دسترسی، نفوذپذیری و عملکردی برخوردار بوده اند. دسترسی های مسجد باید به گونه ای باشد که اولاً به عنوان مکانی جذاب و مردمی ، به راحتی برای عموم قابل استفاده باشد، در ثانی با توجه به عملکردهای همجوار به عنوان مفصل کلیه فعالیت ها مطرح شود. بنابر این باید از ساخت مسجد در زمین ها یی که دسترسی مناسبی ندارد، جدا خودداری شود . مساجد باید به گونه ای مکان یابی شوند که ورودی اصلی آن ها تا حد امکان به لحاظ دسترسی با شبکه های حائز اهمیت بیشتر، در ارتباط قرارگیرد.

۵-۱-۱-۳– سلسله مراتب فضایی: در مساجد گذشته حرکت به سوی مسجد حرکتی پیاده، تدریجی ، پرمعنی و جاذب بود که تعریف مقصد می کرد. به دنبال تعیین جهت حرکت عابر با گذر از فضاها و اتفاقات متنوع تا رسیدن به صحن و بنای اصلی مسجد به نحوی تدبیر شده به سوی مسجد هدایت می شد .بنابر این مکان یابی متناسب و متناظر با فعالیت مسجد در نزدیکی و جوار آن عابر را از نزدیک شدن تدریجی به مکان مسجد آگاه می کرد (پروند و دیگران ۴۳:۱۳۷۸ )

-۶-۱-۱-۳ توسعه پذیری: در مکان یابی مساجد توسعه پذیری آن را باید در نظر گرفت.بسیاری از مساجد در طول تاریخ با شهر توسعه یافته اند .نمونه بارز آن مسجد جامع عتیق اصفهان است. لازم است در مساجد پیش فضا به عنوان تجمع افراد (جدا از مساحت مفید مسجد) و توسعه آتی پیش بینی شود. در خصوص دینی اشاره هایی درباره ی وسیع ساختن مسجد وجود دارد (محمدی ریشهری۱۳۸۷: ۴۵)

مساحت مسجد باید به گونه ای باشد که زمینه ی حضور فراوان و طولانی در مسجد و فعالیت های مختلف را فراهم سازد. مسجد را باید متناسب با میزانی که از آن بهره وری می شود ساخت طبیعی است که در این زمینه تنها به شرایط و اوضاع کنونی توجه نمی شود بلکه عواملی مانند طول عمر بنا،میزان رشد جمعیت و … نیز مورد توجه قرار می گیرد.

۷-۱-۱-۳ – رعایت حریم: در روایات به حریم چهل گز و چهل خانه از هر طرف برای هر مسجد اشاره دارد که به نظر می رسد حریم چهل گزی برای پیش بینی مسجد در آینده و جلو گیری از اختلاط کاربری ها بوده و حریم چهل خانه به منظور تعریف محدوده ی محله با مرکزیت مسجد و تعیین فاصله ی مناسب بین دو مسجد باشد. (عطایی همدانی و دیگران ۹:۱۳۹۰)

-۲-۱-۳ چالش ها در بعد فضایی– کالبدی

-۱-۲-۱-۳ انفکاک فضایی–مکانی،دوری گزیدن ورها شدن در میان واحدهای پراکنده شهر: امروزه معمولاً مساجد به صورت منفک از دیگر عملکردهاى شهرى در کنار نوعى معبر قرار گرفته اند و ارتباطى با دیگر انواع کاربرى هاى شهرى ندارند. از آنجا که تلفیق بناى مسجد با نوعى کاربرى عمومى مناسب موجب افزایش تعداد مراجعه و نیز طول مدت حضور افراد در مسجد مى شود، هرچه بیشتر زمینه هاى انسجام را فراهم مى آورد.

-۲-۲-۱-۳ ناخوانایی مسجد در سیمای شهر: از نظر سیمای شهری، مسجد باید شاخص باشد و در محلی بنا شود که ارتباط خود را چه در دید و منظر و چه در کالبد شهر تثبیت کند، اما امروزه مراکز تجاری خود را با قدرت بر بناهای ارزشمندی چون مسجد تحمیل می کند روابط سنتی عناصر موجود معمارانه در شهرهای ممالک اسلامی از هم گسسته شده اما روابط جدیدی بر آن تعریف نشده است.

۳-۲-۱-۳ – ترافیک: گاهی استفاده کنندگان از خودرو مزاحمت برای همسایگان مسجد ایجاد می کنندکه برای ساکنان حوالی مساجد به دلایلی از جمله مراسم ترحیم ویا اجتماعات مهم به شدت آزاردهنده است.

۴-۲-۱-۳ – عدم سلسله مراتب فضایی: چون در مکان یابی غالب مساجد به ویژه مساجد احداث شده طی دهه های گذشته انجام فعالیت های اجتماعی در نظر گرفته نشده به ندرت می تواند به صورت جامع پاسخگوی نیازهای اجتماعی باشدو غالباً با کمبود فضا و آشفتگی مواجه بوده و ارتباط فضاها و فعالیت های مختلف از یک نظم و هماهنگی و سلسله مراتب منطقی برخوردار نیستند که باید در مکان یابی توجه جدی به آن مبذول شود.

-۵-۲-۱-۳ عدم توزیع مناسب مساجد: عدم رعایت اصول شهرسازی درگذشته بخصوص دربنای مسجد بار منفی و اجتماعی خود را امروزه به روشنی آشکار می سازد بطوریکه اغلب در محلی از محلات شهرها با تورم مسجد و در محله ای دیگر با نبود و یا کمبودآن مواجهیم. توزیع مساجد در سطح شهر باید ا ز یک آهنگ منطقی عمل کند در مناطقی که از حسینیه ها زیاد استفاده می کنند، توصیه می شود که مساجد به صورت ترکیبی از مسجد و حسینیه پیش بینی شود.

۳-۱-۳ – اهداف و سیاست ها در بعد فضایی– کالبدی

-۱-۳-۱-۳ حفظ انسجام مسجد با ساختار شهر: حضور مسجد بایستی به عنوان عنصری از مراکز اصلی شهر در مراکز فرعی بازتاب یابد و از این طریق الگوی توزیع مکانی آن در ساختار شهر مشخص شود. انسجام فضایی -مکانی مساجد باید در ارتباط تنگاتنگ با کلی وسیع تر در پیرامون خود قرار بگیرد و ضمن ایجاد همجواری منطقی با عملکردهای اطراف کارایی اجتماعی آن را تقویت کند. بدین ترتیب شهروند رابطه ی مسجد محله خود را با سایر عناصر آن انعکاسی از این رابطه در مرکز اصلی شهر می داندکه تجلی گاه هویت شهر است.

۲-۳-۱-۳ – ارتقاء نقش مسجد در سیمای شهر و خوانایی آن: از نظر سیمای شهری، مسجد باید شاخص باشد و در محلی بنا شود که ارتباط خود را چه در دید و منظر و چه در کالبد شهر تثبیت کند. موقعیت استقرار بنا در سایت با توجه به خیابان ها، آکسهای اصلی، محور قبله و همچنین دیده شدن و شاخص بودن از نقاط مختلف محله و بافت مجاور در فرآیند طراحی انتخاب گردد .تقویت محورهای دید(کریدورهای بصری) به مساجد در مکان یابی آنها مهم است.. ارتفاع ابنیه اطراف مساجد(حداقل تا سه پلاک) بایستی کمتر و یا هم ارتفاع مساجد پیش بینی شده باشد(وزارت مسکن و شهرسازی۱۳۸۷)

اتصال مساجد به گذرهای اصلی و فرعی اطراف از طریق استقرار ورودی های قابل دید و نمایان در مسیر حرکت فرد، هدایت او را به نقاط داخلی آن برعهده دارد.گاه تعدد این ورودی ها و اتصال آن به صحن مسجد عرصه ای برای تداوم و تنوع حرکت های عبوری افراد پدید می آورد.

۳-۳-۱-۳ – سهولت دسترسی به مساجد: مسجد جامع باید نزدیک به تمام نقاط شهر باشد تا نمازگزاران به راحتى بتوانند به آن دسترسى پیدا کنند. این بدان معناست که طراحى خیابانها باید متناسب این نیاز باشد .دسترسى به مسجد، با توجه به محدوده ى عملکرد آن، داراى اهمیت بسیار است؛ یعنى امکان رفت و آمد به مسجد به صورت گوناگون پیاده، سواره، یا با وسیله نقلیه شخصى یا عمومى، باید در شرایط مطلوب وجود داشته باشد. بنابر این باید حمل و نقل عمومی جهت سهولت دسترسی به مسجد تقویت گردد. مکان یابی مساجد محله ای باید به گونه ای باشند که اهالی با پای پیاده قادر به آمدن به مسجد باشند و مردم صدای اذان را بشنوند.

۴-۳-۱-۳ – کاهش ترافیک در اطراف مسجد از طریق در نظر گرفتن پارکینگ وسایل نقلیه :

مستحب است انسان پیاده به مسجد وارد شود(ابن بابویه ۱۴۱۳ ). از جمله اموری که زمینه ی عمل به این کار را فراهم می کند احداث پارکینگ مناسب برای وسایل نقلیه در کنار مسجد است. این کار هم مایه ی آرامش خاطر نمازگزاران است و از ورود وسایلی همچون موتورسیکلت که گاهی زمین و فضای مسجد را آلوده و اشغال می کند، جلوگیری شود. به علاوه این کار زمینه ی مزاحمت های احتمالی برای همسایگان مسجد و ایجاد ترافیک در کوچه و خیابان را نیز از بین می برد. تعیین محدوده ای پیرامون مسجد به عنوان حریمی که ورود اتومبیل به آن ممکن نباشد توصیه می شود الا برای ماشین های آتش نشان و آمبولانس.

۵-۳-۱-۳ – ایجاد سلسله مراتب فضایی از طریق فضاهای واسط: پهنه شهر به ظاهر محل فعالیت های دنیوی و مسجد محل عبادت است برای گذر از فضای اول به فضای دوم مقدماتی لازم است که باید در مکان یابی مساجد مورد توجه قرار داد. همجواری با فعالیت های فرهنگی و آموزشی و اجتماعی به عنوان فضاهای میانی در این زمینه می تواند راهگشا باشد. مسیرهای پیاده منتهی به مسجد اعم از پیاده روهای خیابان ها و کوچه ها ویژگیهای خاصی را طلب کندکه عمدتاً بایستی در جهت آسایش پیاده ها و فرصت تفکر عمل کنند .غرض اصلی انعطاف ذهن رهروان از ذهن مادی به ابعاد معنوی و روحانی و آماده کردنشان برای ورود به مسجد است.

-۶-۳-۱-۳ توزیع مناسب مساجد در سطح شهر: عدم رعایت اصول مسلم شهرسازی در گذشته به خصوص دربنای مسجد بار منفی و اجتماعی خود را امروزه به روشنی آشکار می سازد به طوری که اغلب در محلی از محلات شهرها با تورم مسجد و در محله ای دیگر با نبود و یا کمبود آن مواجهیم.توزیع مساجد در سطح شهر باید ا ز یک آهنگ منطقی عمل کند.

بعد فضایی- کالبدی در مکان یابی مساجد
اصول-معیار-سازو کار	چالش-مسائل	اهداف-سیاست ها
مرکزیت	انفکاک فضایی-مکانی	حفظ انسجام مسجد با ساختار شهر
نفوذپذیری	ترافیک	کاهش ترافیک و درنظر گرفتن پارکینگ
خوانایی	ناخوانایی	ارتقاء نقش مسجد در سیمای شهر و خوانایی آن
سلسله مراتب	عدم سلسله مراتب فضایی	ایجاد سلسله مراتب فضایی از طریق فضاهای واسط
توسعه پذیری	عدم توریع مناسب مساجد	توزیع مناسب مساجد
حریم		سهولت دسترسی
جهت گیری

جدول ۱- بعد فضایی- کالبدی مکانیابی مساجد، مأخذ: نگارنده

   -۲-۳ بعد اقتصادی در مکان یابی مساجد

۱-۲-۳ – معیارها در بعد اقتصادی

منابع درآمدی مساجد ایران عمدتاً شامل موقوفات، اعانات مردم و دریافتی از برگزاری مجالس ترحیم می باشد. اصولاً متولیان مساجد زمانی کارایی لازم را در ارتباط با اهداف و مسئولیت های خود در قبال جامعه اسلامی بروز می دهند که دارای بنیه اقتصادی مناسب بوده و منابع مستمر د ر آمدی را در اختیار داشته باشد . در نظر گرفتن صندوق قرض الحسنه در کنار مساجد می تواند در این امر راهگشا باشد.

-۲-۲-۳ چالش ها در بعد اقتصادی

واقعیت این است که منابع مالی مساجد هر چقدر هم باشد تنها پاس خگوی هزینه های تعمیر و نگهداری، آب، برق، گاز و تلفن و حق الزحمه مبلغان و خادمان مسجد را تکافو می نماید . بنابراین کمتر مسجدی می تواند خارج از برنامه های سنتی خود حرکتی داشته باشد و زمینه های فرهنگی موثر و جذابی تو أم با مقتضیات زمان تدارک ببیند.

-۳-۲-۳ اهداف و سیاست هادر بعد اقتصادی

با وصفی که در مورد منابع درآمدی مسجد شد ضمن حفظ منابع در آمدی سنتی، بایستی نسبت به کشف پشتوانه مالی جدید نیز اهتمام شود تا مساجد توان جذب هر چه بیشتر افراد جامعه و رویارویی با تهاجم فرهنگی را در خود ایجاد کنند با ایجاد مراکز تجاری جانبی، مراکز فرهنگی و آموزشی همجوار با مساجد منابع در آمدی آنها را تا حدودی می توان افزایش داد.

در جدول زیر بعد اقتصادی مکانیابی مساجد به طور خلاصه آورده شده است:

بعد اقتصادی مکان یابی مساجد
اصول-معیار-سازو کار	چالش-مسائل	اهداف-سیاست ها
کارایی	کاهش کارایی	افزایش کارایی از طریق همجواری مسجد با مراکز تجاری جانبی، مراکز فرهنگی و آموزشی

جدول ۲-بعد اقتصادی مکانیابی مساجد، مأخذ: نگارنده

۳-۳- بعد زیست محیطی در مکان یابی مساجد

-۱-۳-۳ معیارها در بعد زیست محیطی

-۱-۱-۳-۳ بسترمناسب: بنای مسجد نباید در مسیر رودخانه یا اماکن آبگیر قرار گیرد.

-۲-۱-۳-۳ دسترسی به آب: آب چه روان و چه ساکن همواره در مسجد حضور داشته است . در واقع حضور حالتهای مختلف آب، تعابیر متفاوتی است از طبیعت و به نوعی ذات حق چرا که طبیعت آینه ذات حقیقت است و به عنوان نشانه ذاتی خداوندی مورد توجه و احترام واقع میگردد(اینانلوداعلی لو و دیگران ۴۲:۱۳۸۰)

-۳-۱-۳-۳ مطلوبیت و آسایش: حیاط مسجد باغی است به مثابه بهشت. برای مسلمانان باغ ها نه تنها دارای ارزش و اهمیت کالبدی هستند بلکه ارزش نمادین نیز دارند.درست است که تمامی مساجد در گذشته در میان باغ بنا نشده اند، ولی از لحاظ مکان یابی در نقاطی قرار گرفته اند که به طریقی آرامش و سکوت لازم برای تفکر و پرستش را فراهم سازند و جدایی از دنیای مادی و ورود به دنیای ملکوتی طی مراحلی انجام گیرد.

-۴-۱-۳-۳ پاکیزگی: پاکیزگی و طهارت مسجد از هر مکان دیگر شایسته تر است .از آنجا که در آیین مقدس اسلام به پاکیزگی و نظافت مساجد توجه خاص شده و در احکام اسلام دستورهای مشخصی در این باب وجو دارد. بنابر این در انتخاب بستر برای ساحت مسجد و مکان یابی آن باید به بهداشت مساجد و پاکیزگی آن مورد توجه قرار گیرد.

-۲-۳-۳ چالش ها در بعد زیست محیطی

امروزه در برخی از شهرهای جدید مساجد در محل هایی قرار گرفته اند که مسیرهایی که به آنها منتهی می شود فاقد همواری، آرامش ، پاکیزگی و…. هستند. اطراف مساجد عاری از هرگونه پوشش گیاهی و سایه اندازی است که موجب شده در فصول گرم مساجد مطلوبیت کافی را نداشته باشند.

-۳-۳-۳ اهداف و سیاست ها در بعد زیست محیطی

مجاورت مساجد با فضاهای سبزو زمین های هموار و پاکیزه در افزایش مطلوبیت مکان مسجد تأثیرگذار است.

مصفا بودن اطراف مسجد از اهمیت زیادی برخوردار است اساساً معماری اسلامی از طبیعت جدا نیست و ارتباط دین با طبیعت باید در فضای نیایشی حس شود(همان: ۴۷ ). مسیر حرکت نمازگزاران از مبدأ تا مسجد بایستی مطلوبیت ویژه ی خود را داشته باشد. ازجمله همواری، آرامش ، پاکیزگی و…. لذا توصیه می شود مساجد در مکانی قرار گیرند که رهروان از گزند تابش آفتاب تابستان در امان باشند.

در جدول زیر بعد محیطی مکانیابی مساجد به طور خلاصه آورده شده است:

بعد زیست محیطی در مکان یابی مساجد
اصول-معیار-سازو کار	چالش-مسائل	اهداف-سیاست ها
بسترمناسب	عدم مطلوبیت	افزایش مطلوبیت