بررسی ساختار سرمایه و منابع تأمین مالی بانک ملت و راههای بهینه کردن آن
فهرست مطالب فصل اول :
مقدمه
1- بیان مسئله تحقیق
2- ضرورت و اهمیت انجام تحقیق
3- اهداف تحقیق
4- فرضیات تحقیق
5- روش تحقیق
6- روش گردآوری اطلاعات
7- قلمرو تحقیق
8- جامعه آماری
9- تعریف عملیاتی متغیرها
مقدمه:
امروزه و
به ویژه پس از بحران ورشکسته شدن بانکها در دهه 1990 ساختار سرمایه و نسبت
سرمایه بانکها یکی از موضوعات مهم در عرصه بانکداری است و قانون گذاران را
بر آن داشت تا برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی در آینده و به جهت حفظ
سلامت نظام مالی و پولی داخلی و بین المللی تدابیری در این خصوص اتخاذ
نمایند. در همین راستا کمیته بال در سال 1988 مشخص کرد که سرمایه بانک
بایستی حداقل 8 درصد ارزش موزون داراییهای ریسک دارش باشد.[1]
یکی
از دلایل مهم بالابردن نسبت سرمایه در بانکها توانمند ساختن آنها برای
مقابله با خطر عدم باز پرداخت تسهیلات بانکی از طرف وام گیرندگان ( ریسک
اعتباری ) است. زیرا در شرایط بحرانی بانک از سرمایه خود به عنوان یک
سپر در مقابل ورشکستگی استفاده مینماید. این هدف یعنی تضمین سلامت بانک
در مقابل خطر ورشکستگی و حداکثر کردن سود سهامداران آن باعث شده است که
موضوع بهینه کردن ساختار سرمایه بانک ( حداقل کردن خطر ورشکستگی و حداکثر
کردن سود سهامداران) مورد توجه اندیشمندان مالی و بانکداری قرار گیرد.
از
اینرو برای بهینه کردن ساختار سرمایه بانک درک و شناخت منابع مختلف مالی
بانکها و هزینه هایی که بانکها به جهت تامین آنها متقبل می شوند و همچنین
محاسبه میزان هزینه هریک از آنها برای مدیران مالی بانکها در خصوص تصمیم
گیری در زمینه تأمین مالی و جهت دهی به گرایش بانک برای جذب ارائه کنندگان
منابع خاص ( ارزان و کم ریسک ) بمنظور حداکثر کردن ارزش بانک دارای اهمیت
فراوانی است .
1-بیان مسئله تحقیق
اکثرنظریات
موجوددرساختارسرمایه به ارتباط ساختار سرمایه باهزینه سرمایه، ریسک شرکت
وارزش شرکت اذعان دارندو همچنین تحقیقات انجام شده درایران دراین موضوع
ارتباط بین ساختارسرمایه با هزینه سرمایه وریسک شرکت راتأیید میکنند.از
آنجائی که در زمینه ساختارسرمایه بانکها درایران تا به حال تحقیقاتی
انجام نشده است و از آنجا که ماهیت فعالیت و ساختار سرمایه بانکها از
شرکتها متفاوت است، این سوال پیش می آید که آیا یک ساختار سرمایه بهینه
برای بانک وجود داردکه ضمن معقول کردن ریسک مالی آن، بازدهی حقوق صاحبان
سهام را حداکثر نماید؟ آن ترکیب بهینه چگونه ترکیبی است؟
ساختارسرمایه
ومنابع مالی بانک درواقع اقلامی هستند که درسمت چپ ترازنامه نشان داده
میشوند. این اقلام منابعی هستند که بانک برای تامین مالی دارائیهایش
ازآنهااستفاده مینماید . این منابع به دو دسته، حقوق صاحبان سهام (شامل
سرمایه و سود انباشته) و بدهیها (شامل انواع سپردههای مردم نزد بانک،
استقراض از سایر بانکها، استقراض از بانک مرکزی ، وجوه اداره شده ) تقسیم
میشوند .
به جهت
ارتباط تنگاتنگی که بین ساختار سرمایه با هزینه سرمایه و ریسک مالی از
یکطرف و همچنین بین هزینه سرمایه با ارزش واحد انتفاعی از طرف دیگر وجود
دارد، موضوع ساختار سرمایه یکی از موضوعات مهم و با اهمیتی است که مدیران
مالی شرکتها و بانکها در جهت کاهش ریسک مالی و درنتیجه کاهش خطر ورشکستگی و
درعین حال افزایش سودآوری شرکتها و یا بانکها با توجه به محدودیتهای
قانونی که دراین زمینه وجود دارد، دست و پنجه نرم میکنند، تا شاید بتوانند
ترکیبی بهینه از منابع مالی برای حداکثر کردن ارزش بانک تعیین و عملی
سازند. در مورد کم کردن ریسک مالی و ریسک تجاری بانک، نسبت سرمایه از
موضوعات حائز اهمیت میباشد. از همین روبود که استانداردهای سرمایه مبتنی بر
ریسک توسط کمیته بازل درسال 1988 برای پوشش دادن ریسک اعتباری
ایجادگردید.[2]
در این
راستا جهت بررسی سوالات فوق الذکر ساختار سرمایه و هزینه سرمایه محاسبه
شده و ارتباط آنها با یکدیگر، بااستفاده از ضریب همبستگی پیرسون مشخص
میگردد.
و
همچنین برای تعیین بهینه بودن ساختار سرمایه فعلی از طریق محاسبه چهار
نسبت مشروحه ذیل و مقایسه آنها با میانگین صنعت استفاده می شود .
1- نرخ کفایت سرمایه یا نسبت سرمایه واقعی به داراییهای ریسکدار:
درکشورهایی
که بانکها نظام مدیریت اطلاعات داخلی ضعیفی دارند، این شاخص ها به صورت
درصدی از کل داراییها نمایان می گردد. میزانی که حداقل کمتر از 5 تا8 درصد
نباشد باید به عنوان پایه در نظر گرفته شود . به هر صورت ، این درصد
درموارد مختلفی به علت ریسکهای خاص بانک یا ریسکهای عمده خارج از ترازنامه
افزایش
می یابد . در کشورهایی که نظام حسابداری و مدیریت اطلاعاتی
پیچیده ای دارند، شایسته است که شاخص کفایت سرمایه ( مبتنی بر ریسک )
را که توسط سیستم نظارتی کمیته بال تهیه شده است بپذیرند.
- روش تحقیق:
روش
اجرای تحقیق در واقع مجموعه فعالیتهایی است که به کمک آنها تعیین می
کنیم ، که اطلاعات مورد نظر را از کجا و چگونه و با چه ابزاری جمع آوری
کنیم.
در این
پژوهش از روشهای تحقیق تحلیلی ، آمار توصیفی ونرخ روند استفاده شده است.
بدین معنی که برای جمع آوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع از روش کتابخانه
ای و همچنین در بخش دیگر پژوهش به منظور تعیین هزینه تامین منابع مالی
بانک و بهینه کردن ترکیب ساختار سرمایه ، از روش تحلیلی استفاده شده که در
این بخش ارتباط بین ساختار سرمایه و هزینه سرمایه مورد بررسی قرار می
گیرد.
ضمنا"
برای سنجش هزینه سرمایه بانک برای هریک از سالهای مختلف از روش میانگین
موزون هزینه سرمایه استفاده شده و درنهایت بجهت ترسیم تغییرات هزینه سرمایه
در طی سالهای 72 الی 81 و همچنین مقایسه تغییرات هریک از اقلام ساختار
سرمایه در طی این سالها از روش مقایسه روند کمک گرفته ایم .
2- روش جمع آوری اطلاعات:
الف) روش کتابخانه ای: در
این پژوهش برای جمع آوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع و پیشینه تحقیق از
کتابها، پایان نامه ها، مقالات و پایگاههای اطلاعاتی استفاده میشود .
ب) مراجعه به اسناد و مدارک: اطلاعات مالی مورد نیاز از صورتهای مالی مانند ترازنامه ، صورت سود/ زیان استخراج شده است.
3- ابزارهای پژوهش :
الف -صورتهای مالی
برای استخراج اطلاعات راجع به میزان اقلام ساختار سرمایه بانک ملت شامل بدهی ها
( انواع سپرده های دیداری و مدت دار و سایر بدهی ها ) و حقوق صاحبان سهام
( سرمایه و سود/ زیان انباشته ) میبایست صورتهای مالی بانک ملی را مورد
بررسی قرار می دادیم و اطلاعات مورد نیاز راجع به هریک از متغیر ها را
از آنها استخراج می نمویدم.
بدست
آوردن اطلاعات از صورتهای مالی یکی از مشکلات انجام تحقیق بود که با تلاش
زیاد اطلاعات مورد نیاز با توجه به قلمرو زمانی تحقیق از سال 72الی 81
استخراج گردید.
4- توصیف متغیرها:
متغیر وابسته : در این پژوهش ساختار سرمایه بانک ملت به عنوان متغیر وابسته مورد بررسی قرار گرفته است .
متغیر مستقل : هزینه سرمایه به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شده که بر متغیر وابسته یعنی ساختار سرمایه تاثیر گذار است .
5- جامعه آماری:
جامعه
آماری " عبارت است از همه عضوهای واقعی یا فرضی که علاقمند هستیم یافته
های پژو هش را به آنها تعمیم دهیم" [1]. یا به عبارت دیگر، جامعه
آماری عبارت است از:
" مقداری از عناصر مطلوب مورد نظر که حداقل دارای یک صفت مشخص باشند"[2] .
جامعه
آماری این پژوهش بانک ملت است. بد ین گونه که اطلاعات مالی کل بانک جمع
آوری و نتایج حاصل از پژوهش به کل بانک تعمیم می یابد .
6- روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات :
در این پژوهش برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش آماری ذیل استفاده می شود .
الف -آمار توصیفی
برای
سنجش هزینه سرمایه بانک برای هر یک از سالهای مختلف از روش میانگین
موزون هزینه سرمایه ( WACC ) شده است . بدین ترتیب که پس از محاسبه هزینه
هر یک از اقلام سرمایه بطور جداگانه ، میزان کل هزینه سرمایه بانک با
استفاده از اوزان هر یک از اقلام سرمایه (مقادیر وجوه آن منابع) مورد
اندازه گیری قرار می گیرد.
ب -مقایسه روند
روند
عبارت است از تغییرات درازمدت در میانگین سری زمانی ، بعبارت دیگر سیر
طبیعی سری زمانی را در درازمدت" روند" گویند .[3] از این روش برای
ترسیم تغییرات هزینه سرمایه در سالهای 72تا 81 و همچنین مقایسه
تغییرات هر یک از اقلام ساختار سرمایه طی این سالها استفاده می شود.
7- محدودیتهای تحقیق
محدودیتهای تحقیق شامل موارد ذیل می باشند:
1 –
برای اخذ اطلاعات مالی در زمینه اقلام ساختار سرمایه ( بدهی ها وحقوق
صاحبان سهام) اخذ اطلاعات ریز مربوط به انواع سپرده ها به تفکیک کوتاه مدت
(عادی و ویژه) و بلند مدت ( یکساله ، دو ساله ، سه ساله، چهارساله و پنج
ساله ) و همچنین برای تفکیک وامهای دریافتی از سیستم بانکی بدلیل عدم
همکاری لازم توسط مسئولان مربوطه تا حدودی با مشکل مواجه بودیم که با اصرار
محقق و بعد از گذشت زمان زیاد و پس از طی مراحل اداری فراوان این اطلاعات
بدست آمد.
2 -
محدودیتهای ناشی از عدم وجود اطلاعات مالی خاص درصورتهای مالی. در این
زمینه اطلاعات لازم در خصوص سپرده ها ی بلند مدت به تفکیک از بعد زمان
در صورتهای مالی بعضی از سالها وجود نداشت.
3 - محدودیت در عدم دسترسی و نادر بودن مطالب مربوط به ساختار سرمایه بانکها و عدم انجام چنین تحقیقاتی.
فهرست مطالب
عنوان ............................................................................................................. صفحه
چکیده ...............................................................................................................
فصل اول : طرح تحقیق
مقدمه ...............................................................................................................
بیان مسئله تحقیق ............................................................................................
ضرورت و اهمیت انجام تحقیق .......................................................................
اهداف تحقیق ....................................................................................................
فرضیات تحقیق ................................................................................................
روش تحقیق......................................................................................................
روش گردآوری اطلاعات ................................................................................
قلمرو تحقیق .....................................................................................................
جامعه آماری ...................................................................................................
تعریف عملیاتی واژه ها ....................................................................................
فصل دوم : ادبیات تحقیق
پیشینه تحقیق ...................................................................................................
تاریخچه بانک ملت ...........................................................................................
منابع تامین مالی بانکها در ایران .....................................................................
روشهای تامین مالی در شرکتها.......................................................................
ساختار سرمایه ...............................................................................................
نظریه های مربوط به ساختار سرمایه ............................................................
انواع ساختار سرمایه ......................................................................................
اهمیت سرمایه .................................................................................................
عوامل مرتبط با ساختار سرمایه .....................................................................
هزینه سرمایه ..................................................................................................
هزینه حقوق صاحبان سهام ............................................................................
هزینه بدهی ......................................................................................................
هزینه سرمایه در شرکتها ...............................................................................
هزینه سرمایه در بانکها ..................................................................................
هزینه سرمایه...................................................................................................
ساختار سرمایه بهینه ......................................................................................
عوامل تعیین کننده ساختار سرمایه بهینه ........................................................
ساختار سرمایه بانکها .....................................................................................
اقلام ساختار سرمایه بانکها ............................................................................
ساختار مطلوب سرمایه بانک ..........................................................................
فصل سوم : روش تحقیق
روش تحقیق .....................................................................................................
روش جمع آوری اطلاعات ..............................................................................
ابزارهای پژوهش ............................................................................................
توصیف متغیرها...............................................................................................
جامعه آماری ...................................................................................................
روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات ....................................................................
محدودیت های تحقیق ......................................................................................
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات
مقدمه ...............................................................................................................
بررسی ساختار سرمایه ..................................................................................
محاسبه هزینه سرمایه ....................................................................................
محاسبه هزینه سپرده ......................................................................................
محاسبه هزینه بدهی به بانک مرکزی و سایر موسسات اعتباری ...................
محاسبه هزینه حقوق صاحبان سهام ..............................................................
محاسبه میانگین موزون هزینه سرمایه ...........................................................
آزمون فرضیات ...............................................................................................
بررسی بهینه کردن ساختار سرمایه ...............................................................
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
مقدمه ...............................................................................................................
خلاصه و نتیجه گیری .....................................................................................
بیان مساله تحقیق ............................................................................................
ضرورت و اهمیت موضوع ..............................................................................
اهداف تحقیق ....................................................................................................
فرضیات تحقیق.................................................................................................
روش تحقیق .....................................................................................................
روشهای جمع آوری اطلاعات .........................................................................
جامعه آماری ...................................................................................................
روشهای تجزیه و تحلیل اطلاعات ....................................................................
محاسبه میانگین موزون هزینه سرمایه ...........................................................
آزمون فرضیات ...............................................................................................
پیشنهادات ........................................................................................................
پیشنهادات مربوط به بانک ملت و سیستم بانکی .............................................
پیشنهادات برای تحقیقات آتی...........................................................................
فهرست منابع ...............................................................................................
ضمائم ...........................................................................................................
پیوست شماره 1............................................................................................
پیوست شماره 2............................................................................................
پیوست شماره 3............................................................................................