|
بررسی اشتغال زنان از دیدگاه های مختلف
پایان نامه بررسی اشتغال زنان از دیدگاه های مختلف در 153 صفحه ورد قابل ویرایش
|
|
| دسته بندی | علوم انسانی |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 211 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 153 |
بررسی اشتغال زنان از دیدگاه های مختلف
فصل اول – اشتغال زنان از دیدگاه اجتماعی و اقتصادی
به عنوان نیمی از منابع انسانی، زنان نه تنها موضوع وهدف هر نوع توسعه‌ای هستند بلکه اهرم موثری در پیشبرد اهداف توسعه اقتصادی واجتماعی می‌باشند.تجهیز مهم وبه کارگرفتن صحیح و مطلوب آن نه نتها نیل به اهداف توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی را آسان‌ترمی‌کند بلکه از نظر تحقق هدفهای مربوط به توزیع عادلانه‌تر درآمدها و بالابردن سطح رفاه خانواده تاثیرات مثبتی بر جای خواهد گذاشت.
ضرورت والزام اقتصادی- اجتماعی مشارکت مولد زنان دربرنامه های توسعه، در تکامل تاریخ و پیشرفت جوامع بشری همیشه مطرح بوده است. لیکن هنوز در جوامع عقب مانده در حال توسعه،تعادل مطلوب و قابل قبول در امر مشارکت عادلانه زن ومرد دوفعالیتهای اقتصادی و استفاده منصفانه ازفرصتهای مشارکت وبروز خلاقیت و استعداد برتر برقرار نشده است.[1]
با آنکه آیین مقدس اسلام از 1400 سال قبل استقلال اقتصادی زن را پیش‌بینی و اعلام کرده است و به تبعیت ازآن در متون حقوقی نیز بدان اشاره شده است ولی زنان ایرانی از نظر وضعیت اقتصادی، بالاخص ورود به بازار کار، که شاخصه اصلی اتکای اقتصادی است حدود صد سال عقب‌تر اززنان در جوامع صنعتی می‌باشد.[2] از این رو برای دستیابی به استقلال اقتصادی، کافی نیست که در متون حقوقی و مذهبی برای زنان حقوقی قائل شویم که تحقق آنها به راحتی امکان پذیر نباشد، بلکه این استقلال یاد شده نیازمند زمینه‌سازی‌های فرهنگی،اجرایی واجتماعی است که آن را از حد شعارهای آرمانی و مجموعه اندیشه‌های احساساتی بیرون آورده و به مرحله عمل برساند.
در این فصل، ابتدا در قالب گفتار اول به بررسی وضعیت آمار اشتغال زنان در دنیا وایران می‌پردازیم و سپس در گفتار دوم ،در مورد موانع اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی اشتغال زنان بحث می‌کنیم.
گفتار اول – وضعیت اشتغال زنان ازنگاه آمار
به طور سنتی نیروی کار شامل همه افرادی می‌شود که برای تهیه وتولید کالا وخدمات اقتصادی کارمی‌کنند. در عمل این تعریف مشکلات خاصی را به ویژه درزمینه آمارگیری از کار زنان بوجود می‌آورد. مکرراً مشاهده شده است فعالیت‌هایی که نوعاً توسط زنان انجام می گیرد، به طور منظم از آمار نیروی کار و درآمد ملی خارج می‌شود. در بسیاری از نظام‌های اقتصادی تمایل به نادیده گرفتن کار زنان وجود دارد و چنین تمایلی بر روش‌های جمع‌آوری اطلاعات آماری از فعالیتهای زنان تاثیر می‌گذارد. مشکلات روش‌شناسی در تحقیقات از قبیل زمان مراجعه (تعیین یک روز در یک هفته، عدم توجه به تغییرات فصلی واشتغال نوبتی) و همچنین مشارکت اجرایی کار از قبیل جنسیت آمارگیران و افراد مصاحبه شونده (اغلب با مردان مصاحبه می‌کنند واحتمالاًمردانی که رئیس خانواده هستند)و نیز مشکلات مربوط به فعالیت های اقتصادی،همه این عوامل در کم تخمین زدن میزان اشتغال زنان درآمارهای رسمی بسیاری از کشورها موثر می‌باشند.
تا سال 1982، توصیه‌های سازمان ملل متحد و سازمان بین‌المللی کار بر این نکته تاکید داشتند که کار درمشاغل اولیه دارای دستمزد در درآمد ملی محاسبه و منظور گردد. اگر چه روش آمارگیری در کشورهای مختلف با یکدیگر تفاوت دارد ولی اغلب دولتها تمایل دارند تا بسیاری از فعالیتهای بدون دستمزد زنان را حتی اگر اقتصادی بوده و در درآمد خانواده ودرآمد ملی موثر باشند، گزارش ندهند. کم تخمین زدن کار اقتصادی زنان در کشورهایی که فاقد بازار گسترده هستند وهمچنین درواحدهای زراعی کوچک وخود مصرف به صورت شدیدتری ملاحظه می‌شود.
مشکل محاسبه کارزنان به ویژه در دوبخش حاد می‌شود، یکی کار در کارگاههای خانوادگی ( بدون مزد) و دیگری کارهای خانگی است. در بسیاری از کشورها کارگران خانوادگی بدون دستمزد در بخشهای اقتصادی فعالیت می‌کنند اما در کشورهای در حال توسعه اینگونه کارگران در بخش کشاوزی نقش مهمی را عهده دار می‌باشد. زنان روستایی نه تنها در تولیدات اولیه کشاوزی فعال هستند بلکه حتی مسئولیت نگهداری و مراقبت از دام‌ها وتولید فرآورده‌های دامی با آنها است، ضمن اینکه مشغول فعالیتهای مختلف غیرزراعی از قبیل فرابری، انبار کردن و بازاریابی محصولات کشاورزی نیز می‌باشند.
مشکل اساسی در محاسبه و بررسی کارهای خانوادگی بدون مزد آن است که این نوع کارها تفاوت آشکاری با کارهای خانگی ندارند. در واقع همه اعضای خانواده‌های کم درآمد( اعم از مرد، زن وفرزند) در تأمین احتیاجات اولیه خانواده خود مشارکت می‌کنند. حتی اگر مرد و زن به طور مساوی وقت خود را در فعالیتهای اقتصادی صرف کنند، باز هم معمولاً زنان اداره خانه را برعهده دارند ودر کشورهای در حال توسعه زنان وقت وکار بیشتری را برای تهیه غذا و تامین آب و نیازهای سوختی خانواده مصرف می کنند. تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که کار روزانه زنان روستایی 12 تا 16 ساعت طول می‌کشد که این امر سلامتی آنان را به طور جدی تهدید می‌کند. از سوی دیگر با وجود اینکه در کشورهای صنعتی زنان کمتر کارمی‌کنند ولی بیشتر کارهای خانه از قبیل آشپزی، نظافت، خرید و نگهداری از فرزندان بر عهده آنان است. کارهای خانگی اغلب بدون دستمزد باقی می‌مانند ومعمولاً به عنوان فعالیت اقتصادی درآمار مربوطه مورد محاسبه قرار نمی گیرند.[3]
بند دوم – موانع فرهنگی
الف – موانع آموزشی
پایین بودن میزان سواد ودانش فنی وتحصیلات عالی زنان همواره به عنوان مانعی جدی در سر راه دستیابی زنان به اشتغال به ویژه در بخش خصوصی و بخش مدرن شهری مطرح است و زنانی موفق به تصدی شغل می‌شوند که از میزان سواد بالاتری نسبت به مردان برخوردار باشند. در این ارتباط کنفرانس جهانی پکن ضمن آنکه تبعیض در آموزش و پرورش را از عوامل محدود کننده اشتغال زنان دانسته،خواستار اتخاذ اقداماتی از سوی دولتها،برای بالا بردن میزان تحصیلات آنها شده است. لیکن علیرغم تمام توصیه‌هایی که از سوی برخی از اسناد بین المللی (مانند ماده(10) کنوانسیون رفع هر گونه تبعیض علیه زنان) در این زمینه شده است بررسیهای آماری نشان می‌دهد.
اولاً،تقریبا در تمامی کشورها تعداد دانش‌آموزان دختر کمتراز دانش‌آموزان پسر می‌باشد.
ثانیاً، سهم دختران در فراگیری آموزشهای فنی وحرفه‌ای به جزء در برخی از رشته‌ها مانند آرایشگری وخیاطی به مراتب کمتر از پسران است.
باید توجه داشت وجود این تبعیضات عمدتاً ریشه در نگرش ودیدگاه‌های اجتماعی جوامع دارند.
براساس تحقیقاتی که سازمان یونسکو[4] در اوایل دهه 1960 درباره 118 کشور جهان انجام داده است کلیه کشورهای مزبور طبق قوانین خود (بجز در برخی از رشته های آموزشی نظیر آموزش حرفه ای) به دختران فرصتهای آموزشی مساوی با پسران داده اند ولی در عمل اینگونه نبوده وتعداد دانش‌آموزان دختر و پسر به هیچ وجه با هم یکسان نمی‌باشد. آمار سازمان یونسکو در سالهای 67-1966 نشان می دهد که در جهان نسبت تعداد دختران دانش‌آموز در مقابل پسران در مدارس ابتدایی 44 درصد و در مدارس متوسطه 43 و در دانشگاهها 36 درصد تعداد پسران بوده است.[5]
از طرف دیگر، همانگونه که نسبت بیسوادی در میان زنان بیشتر از مردان است،عدم مهارتهای شغلی و حرفه‌ای نیزدر زنان بسیار چشمگیر می‌باشد که علت این امر علاوه بر بسامدهای اجتماعی تا حدزیادی به خود خانواده ها نیز بر می‌گردد.
زیرا خانواده ها معمولاً آینده دختران را چنان نمی‌بینند که سرمایه گذاری بلند مدتی برای آنها داشته باشند، لذا آموزش و تخصصی در سطوح بالای علمی وعملی را برای آنان مفید نمی‌دانند.[6]
براین اساس دولتها باید برای رفع این مانع اشتغال زنان،علاوه بر تلاش و کوشش در راه تغییر باورهای اجتماعی جامعه، برنامه جامع و گسترده‌ای را برای آموزش و ارتقاء مهارتهای شغلی زنان تدوین وتنظیم نمایند که بدین وسیله آنان بتوانند با کسب مهارتهای لازم وارد بازار کار شوند.
ب- ضعف خودباوری و اتکاء نفس از سوی زنان
یکی از موانع مهم اشتغال زنان، عدم خودباوری آنها برای احراز مشاغل ( به خصوص مشاغل مدیریتی و کلیدی ) می باشد، تصویری که هر فرد از خود وتوانایی های خود برای رویارویی با دنیای خارج وجامعه وارد خودباوری اوست، عمدتاً ریشه در فرهنگ وسابقه تاریخی دارد،زیرا در سالیان طولانی زنان به علت موانع مختلف فرهنگی نتوانسته‌اند بسیاری از مشاغل جامعه را احراز نمایند،در نتیجه به مرور زمان این تصور برای آنها ایجاد شده که چون قدرت و توانایی انجام کار را ندارند، از بکارگیری آنها ممانعت شده است از اینرو آنها خود را دست کم می‌گیرند و به نیروی کار مردان،حتی در مواردی که از حیث تخصص و تجربه هم شأن وهم شان با آنها هستند،بیشتر بهاء می‌دهند.[7]
فهرست مطالب صفحه
پیشگفتار ........................................................................................................... 1
مقدمه.................................................................................................................. 2
بخش اول: بررسی اشتغال زنان از دیدگاههای مختلف
فصل اول: اشتغال زنان از دیدگاه اجتماعی و اقتصادی........................ 8
گفتار اول : وضعیت اشتغال زنان از نگاه آمار................................................ 9
بند اول: اشتغال زنان در دنیا............................................................................. 12
بند دوم: اشتغال زنان در ایران.......................................................................... 22
گفتار دوم: موانع اشتغال زنان......................................................................... 30
بند اول: موانع اجتماعی....................................................................................... 31
بند دوم: موانع فرهنگی....................................................................................... 36
بند سوم: موانع اقتصادی................................................................................... 39
فصل دوم: اشتغال زنان از دیدگاه اسلام و اسناد بین‌المللی................ 43
گفتار اول: اشتغال زنان در اسلام..................................................................... 43
بند اول: کار در اسلام........................................................................................ 44
بند دوم: موضع اسلام در خصوص وضعیت شغلی زنان................................. 49
گفتار دوم: اشتغال زنان در اسناد بین‌المللی................................................... 59
بند اول : مقاوله نامه‌های سازمان بین‌المللی کار (ILO)..................................... 60
بند دوم: اسناد بین‌المللی حقوق بشر................................................................... 64
بخش دوم: بررسی اصول مرتبط با حق اشتغال زنان در کنوانسیون(CEDAW) و قوانین موضوعه ایران
فصل اول: بررسی اصل عمومی مرتبط با حق اشتغال زنان................ 72
گفتار اول: حق اشتغال بعنوان یک حق لاینفک حقوق انسانی.......................... 72
بند اول: حق اشتغال در کنوانسیون (CEDAW)................................................. 72
بند دوم: حق اشتغال در قانون اساسی ایران..................................................... 77
گفتار دوم: حق برخورداری از فرصتهای شغلی یکسان............................... 81
بند اول: حق برخورداری از فرصتهای شغلی یکسیان در کنوانسیون(CEDAW) 81
بند دوم: حق برخورداری از فرصتهای شغلی یکسان در قوانین موضوعه ایران 82
گفتار سوم: حق انتخاب آزادانه حرفه و شغل.................................................. 86
بند اول: حق انتخاب آزادانه حرفه و شغل در کنوانسیون(CEDAW)................ 86
بند دوم: حق انتخاب آزادانه حرفه و شغل در قوانین موضوعه ایران............... 88
بند سوم: محدودیت‌های موجود بر آزادی انتخاب شغل زنان........................... 89
گفتار چهارم: حق برخورداری برابر از ارتقاء مقام و امنیت شغلی................. 94
بند اول: حق برخورداری از اتقاء مقام............................................................... 94
بند دوم: حق برخورداری برابر از امنیت شغلی................................................. 98
گفتار پنجم: حق دریافت مزد مساوی و برخورداری از تامین اجتماعی......... 101
بند اول: حق دریافت مزد مساوی در مقابل کار مساوی.................................... 101
بند دوم: حق برخورداری از تامین اجتماعی برابر............................................. 105
فصل دوم: بررسی اصول اختصاصی مرتبط با حق اشتغال زنان..... 114
گفتار اول: ممنوعیت اخراج به دلیل بارداری یا مرخصی زایمان.................... 115
بند اول: ممنوعیت اخراج به دلیل بارداری یا مرخصی زایمان درکنوانسیون(CEDAW).. 115
بند دوم: ممنوعیت اخراج به دلیل بارداری یا مرخصی زایمان در قوانین موضوعه ایران 117
گفتار دوم: استفاده از مرخصی و برخورداری از حقوق و مزایای دوران بارداری و زایمان 118
بند اول: استفاده از مرخصی و برخورداری از حقوق و مزایای دوران بارداری و زایمان در کنوانسیون(CEDAW)............................................................................................................................ 119
بند دوم: استفاده از مرخصی و برخورداری از حقوق و مزایای دوران بارداری و زایمان در قوانین موضوعه ایران............................................................................................................................ 122
گفتار سوم: ارائه خدمات حمایتی به والدین..................................................... 133
بند اول: ارائه خدمات حمایتی به والدین در کنوانسیون(CEDAW).................... 133
بند دوم: ارائه خدمات حمایتی به والدین در قوانین موضوع ایران.................... 137
گفتار چهارم: حمایت در زمان بارداری............................................................. 142
بند اول: برخورداری از حمایت در زمان بارداری در کنوانسیون (CEDAW).. 142
بند دوم: برخورداری از حمایت در زمان بارداری در قوانین موضوعه ایران.. 143
منابع و ماخذ ...................................................................................................... 145
