|
بررسی شاخص های فرهنگ ، تفکر و نقش آن در بسیج
پایان نامه بررسی شاخص های فرهنگ ، تفکر و نقش آن در بسیج در 182 صفحه ورد قابل ویرایش
|
|
| دسته بندی | علوم انسانی |
| فرمت فایل | doc |
| حجم فایل | 103 کیلو بایت |
| تعداد صفحات فایل | 182 |
بررسی شاخص های فرهنگ ، تفکر و نقش آن در بسیج
فصل اول: کلیات،تعاریف و مفاهیم
مقدمه
موضوع پژوهش
دستاوردهای نظری و عملی پژوهش
تعاریف و مفاهیم
مفهوم فرهنگ
تعریف لغوی
تعریف اصطلاحی
عوامل فرهنگ
جنبه های مادی
جنبه های معنوی
اصول چهارگانه فرهنگ
اصل اول :تعقل سلیم و احساسات تصعید شده
اصل دوم:تکامل انسان
اصل سوم:شایستگی و بایستگی
اصل چهارم :فرهنگ حقیقتی است در دوبعد خاص و عام
مفهوم تفکر
تعاریف لغوی
تعاریف اصطلاحی
مفهوم بسیج
تعاریف لغوی
تعاریف اصطلاحی
تعریف بسیج در انقلاب اسلامی
تعریف فرهنگ و تفکر بسیج
فصل دوم: رویکردها و ویژگی ها
فرهنگ و تفکر بسیج در متون اسلامی
هدف و فلسفه بسیج
ویژگی ها
تجهیز مادی و معنوی
شهادت طلبی
صبر و استقامت
شجاعت
انضباط و هماهنگی
رضای حضرت حق تعالی
عدم سازش با کفار
اتکال به ذات حق تعالی
تولی و تبری
داشتن روحیه و جنگ روانی
فرمانبرداری و جنگ طلبی
فرهنگ و تفکر بسیج در وصایای شهیدان
ظهور تجلی ولایت و محبت به ائمه اطهار(ع)
رشد فضایل و محو رذایل اخلاقی
عشق و علاقه به امام امت (قدس سره)و اطاعت از ایشان
عرفان و معنویت
افتخار به امام حسین (ع)
زهد،ایثار و از خود گذشتگی
اتحاد و وحدت کلمه
رشد اعتقادات اسلامی
آگاهی و ایمان به حقانیت انقلاب و شهادت
فرهنگ و تفکر بسیج در جبهه ها
آداب امر به معروف و نهی از منکر
حفظ شرایط وجوب
اعزام انفرادی وم امر به معروف و نهی از منکر
آداب برادری و تعاون
طرز آشنایی
آداب بیماری و مداوا
حکمت های کتمان بیماری
عیادت و پرستاری
آداب فرماندهی و فرمانبری
اخلاق فرماندهی
عشق و علاقه متقابل
آداب قرآن
آداب مهمانی و معاشرت
دید و بازدید
سر سفره نشستن
شهرداری یا خادم الحسین
ادعیه قبل و بعد از طعام
آداب دعا و مناجات
جبهه به عشق دعا
آداب سخن سکوت
راستی و درستی در سخن
نسبت نیکو دادن به هم
تکیه کلامها
زبان سکوت
قسم یاد نکردن
ذکر خوش صلوات
ماندن و مقاومت کردن
آداب عبادت
آذان
وضو
نماز
شهادت طلبی
آداب رفتار با عراقی
فرهنگ و تفکر بسیجی از نگاه جامعه شناسی
فرهنگ و تفکر بسیج از دیدگاه حضرت امام (قدس سره)
فرهنگ و تفکر بسیج از دیدگاه حضرت آیت ا…خامنه ای (ظله)
فصل سوم:خاستگاه و ریشه
خاستگاه فرهنگ وتفکر بسیج
خاستگاه جامعه شناسی
رویکرد جامعه شناسی پزوتیویسمی از بسیج
شرایط تشکیل بسیج
شرایط اجتماعی بسیج
شرایط اقتصادی
شرایط سیاسی
نقد مبانی بسیج شناسی در جهان معاصر
ملاک های از قبل تعریف شده
محور قرار گرفتن انسان مادی در علوم اجتماعی غرب
عدم توجه به اراده الهی در تحقق پدیده های اجتماعی
خاستگاه فرهنگ و تفکر بسیج در معارف و متون اسلامی
در بی در بهشت مخصوص مجاهدین راه خدا
ارزش قطره ای از خون مجاهد
فضیلت شمشیر مجاهد
فضیلت جهاد
سرزنش سهل انگاری در جنگ و جهاد
مفهوم رهبری
مفهوم حکومت و حاکمیت
مفهوم ولایت فقیه
قانون اساسی
شرایط و صفات رهبر
وظایف و اختیارات رهبر
خاستگاه فرهنگ و تفکر بسیج از دیدگاه ولایت و رهبری
خاستگاه بسیج در دنیای اسلام
خاستگاه بسیج در انقلاب اسلامی ایران
خاستگاه بسیج در اراده الهی
خاستگاه بسیج در اراده مردمی
فصل چهارم : چشم اندازها و عرصه ها
عرصه های اجتماعی
عرصه سیاست
آگاهی و شناخت
احساس و مسئولیت کردن
ایستادگی و مقاومت
عرصه فرهنگ
تهاجم فرهنگی
تولید دانش
عرصه اقتصاد
سطح توسعه
سطح کلان
سطح خرد
عرصه های فردی
نظام گرایشی
نظام بینشی
نظام رفتاری
توازون در ابعاد درونی
فصل پنجم : مقیاس فرهنگ و تفکر بسیج
کلیات مقیاس
الف) مشاخص های ده گانه
1- عمل صالح
2- ایثار و استقامت
3- نیایش و خود سازی
4- محبت و احسان
5- اعتقاد به حکومت اسلامی
6- حریت و شهامت
7- مردمی بودن
8- علم و آگاهی
9- تظم و آمادگی رزمی
10- هویت ملی و فرهنگ پذیری
ب) آزمودنی
ج) ابزار پژوهش
1- پرسشنامه
2- مراحل تنظیم پرسشنامه
3- نمره گذاری پرسشنامه
4- نحوه نمره گذاری و تعیین شاخص هماهنگی پرسشنامه
5- روایی پرسشنامه
6- اعتبار پرسشنامه
د) اجرا و تفسیر نمرات
ه) میانگین و انحراف معیار شاخص های ده گانه در اقشار بسیج تهران
پرسشنامه
فصل اول
کلیات ، تعاریف و مفاهیم
مقدمه
انقلاب اسلامی ایران به عنوان انعکاس جلوه های روشن اندیشه های الهی حضرت امام خمینی (ره) ، حصار اوهام و نظریه های رجعت به قرون جاهلیت را شکافت و باایجاد تحول عمیق در فرهنگ و اعتقادات جامعه اسلامی هویت و شخصیت مستقل سیاسی، فرهنگی و اعتقادی را به جهان اسلامی هدیه کرد . امروز ثمره این نهال برومند ، قامت برافراشته و پر افتخار بسیج است که درسایه پیروی از مقام معظم رهبری و جان فشانی های بسیجیان سلحشور بر تارک انقلاب می درخشید . درخششی که از شرکت مخلصانه و فراگیر در هشت سال دفاع مقدس تلالؤ آن جهانگیر شده و موجبات سرافرازی نظام جمهوری اسلامی ایران ، و ناامیدی و یاس دشمنان اسلامی را در سر تا سر جهان فراهم آورده است . فرهنگ و تفکر بسیج پدیده ای نوظهور است که ریشه در باورهای اسلامی ، انقلابی و ملی مسلمانان ایران دارد .
فرهنگ و تفکر بسیج در سیر تحول و تکوین بسیج در دوران انقلاب ، جنگ تحمیلی و دوران سازندگی و بعد از آن در جامعه حضور داشته و همیشه در لحظات بحرانی ، گره های نظامی ، سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی نظام را به نحو معجزه آسایی باز کرده است . از آنجا که بقای نظام جمهوری اسلامی در گروه توجه به این فرهنگ ناب اسلامی ، انقلابی وایرانی است ، باید شاخصه های این فرهنگ را شناخت . همان شاخصه هایی که از زمان پیدایش تا کنون از آن بهره مند بوده و همگان بر این اساس بسیج را می شناسند و تکریمش می کنند . بر اساس همین شاخصه ها نیز باید از آن وضعیت شناسی و آسیب شناسی کرد و زمینه های ضعف و قوت آن را در اقشار بسیج بررسی کرد و راه کارهایی را برای ارتقای ویژگی های اسلامی ، انقلابی وملی آن به دست آورد .
موضوع پژوهش
بسیج انقلاب اسلامی ایران بیش از آنکه درای سازمان رزمی مشخص باشد ، دارای یک فرهنگ و تفکر است که شالوده اصلی سازمان بسیج را همین فرهنگ و تفکر تشکیل می دهد . در تبیین فرهنگ و تفکر بسیج ویژگیهای آن نظریه های مختلفی ارائه شده است که رد رأس آن فرمایشات حضرت امام خمینی (قدس سره) و حضرت آیت ا… خامنهای (مد ظله) قرار دارد . ایشان بسیج را یک فرهنگ که د ربین مردم ایران قرار دارد معرفی نموده که ریشه در باورهای انقلابی ، اسلامی و ملی ایران دارد . معنویت ، شجاعت ، ولایت ، آگاهی و شناخت ، دشمن شناسی ، حریت و … از شاخصهای این فرهنگ و تفکر محسوب می شود .
در مباحث جامعه شناسی نظرات مختلفی در خصوص فرهنگ و تفکر بسیج ارائه شده است که زاییده نگرش بسیج شناسی آنهاست . اصولا” برخی بسیج را یک پدیده صرفا” اجتماعی و گذرا می دانند و آن را تز کودتا و آشوب های داخلی می دانند و برخی آن تز بسیج توده ای مطرح کرده اند و برخی بسیج را مانع اصلاحات جامعه در روند حرکت بسوی غرب تلقی نموده اند و آن را به عنوان آسیب و مانع توسعه قلمداد کرده اند و برخی آن را نتیجه انقلاب و معادل با جریان انقلاب اسلامی تلقی کرده اند و بدین ترتیب آن را عنصر اصلی نظام اسلامی ایران میدانند . برخی نیز معتقدند که فرهنگ بسیج در جریان تحولات اجتماعی دچار ضعف شده و رو به نابودی است و برخی معتقدند که فرهنگ بسیج متناسب با شرایط و موقعیت ها اهداف ووظایف خاصی یافته است که این تحول را نمی توان ضعف نامید ، بلکه بیانگر توسعه و ارتقاء است .
آنچه مد نظر این نگارش است ، بررسی شاخصه های فرهنگ و تفکر بسیج در اقشار بسیجی است که به آسیب شناسی از آن نیز می پردازند . برای آسیب شناسی یک مدل مطلوب از فرهنگ و تفکر بسیج ارایه می گردد . سپس بر اساس مدل مطلوب وضعیت موجود ارزیابی می شود . مقایسه وضع موجود با وضع مطلوب امکان این آسیب شناسی را فراهم می آورد .
دستاوردهای نظری و عملی پژوهش
مهترین دستاورد این پژوهش ، در بعد نظری تبیین ویژگی های فرهنگ و تفکر بسیج است . در این تحقیق مبانی و جایگاه نظری وویژگی های فرهنگ و تفکر بسیج به لحاظ اسلامی ، انقلابی و ملی تبیین می شود و چهار چوب نظری بسیاری از تحقیقات میدانی را در دراز مدت فراهم می آورد .
به لحاظ عملی ،، نتایج این تحقیق ، زمینه های ضعف یا قوت اقشار مختلف بسیج را به لحاظ میزان برخورداری از ویژگی های فرهنگ بسیجی بیان می نماید تا مسئولین در زمینه تقویت و یا رفع موانع ، اقدامات علمی و عملی لازم را اعمال نمایند .
معهذا موارد زیر نیز حایز اهمیت است :
1- آشنایی هر چه بیشتر افکار عمومی (خصوصا” جوانان) با ویژگی های فرهنگ و تفکر بسیج .
جوانان ما هرگز جنین فرصتی را نداشته اند که شاخص های فرهنگ و تفکر بسیج را مستقیم و ملموس درک نمایند . جوانان ما آنچه را که امروز به عنوان فرهنگ و تفکر بسیج می بینند ، می شنوند و می خوانند برداشت هایی است که به آن ها منتقل می شود که بعضا هم خالی از اشکال و اغراض کینه جویانه نیست . لذا ضرورت دارد تا به انحای مختلف شمای کلی این فرهنگ و تفکر به جوانان منتقل شود .
2- مقابله با تهاجم فرهنگی : یکی از شیوه های مؤثر در مقابله با تهاجم فرهنگی ، شناخت و اشاعه فرهنگ و تفکر بسیج است تا جوانان ما را از گرایش به فرهنگ مبتذل غرب و انحراف از فرهنگ ایرانی وو اسلامی مصون بدارد .
3- تصحیح یک برداشت غلط : بعضا” از افراد نا آگاه و یا مغرض تعاریف و برداشت های غلطی از بسیج و فرهنگ بسیج منتشر می شود که یا ناشی از شناخت ناصحیح آنهاست یا این که مغرضانه می خواهند این فرهنگ را با یرداشت های کوته فکرانه خود مخدوش سازند . می توان با ارایه تعاریف روشن از فرهنگ و تفکر بسیج برداشت های غلطی که از فرهنگ و تفکر بسیج ، تبلیغ می شود را خنثی و اذهان را روشن کرد .
4- تجلیل از بسیجیان حامل ارزش های والایی هستند که حاصل زحماتی است که در سال های بحرانی دفاع مقدس و پس از آن متحمل شده اند . باید به انحاء مختلف این ارزش ها را در فرهنگ بسیج نهفته است مورد تجلیل قرار داد و نگذاشت تا در زنگار روزمرگی به فراموشی بگرایند . مکتوب کردن چنین فرهنگ و تفکری ضمن تجلیل از آن به بقای آن نیز ککمک می نماید .
5- راهی فراروی پژوهشگران و هنرمندان : بسیاری از هنرمندان و پژوهشگران در صددند تا به نحوی وظیفه شرعی و ملی خود را برای حفظ آثار جنگ ادا نمایند، اما به یک منبع موثق و علمی ، کمتر دسترسی دارند ، چنین پژوهشی در آمد ی است برای آن ها تا بیش از گذشته به این مقوله بپردازند و آن را برای نسل آینده با بهترین صورت ها و سیرت ها به یادگار بگذارند .
تعاریف و مفاهیم
در این گفتار تعاریف مربوط به واژه ها ی فرهنگ ، تفکرو بسیج ارائه می شود . هر چند این تعاریف تا بیش از انقلاب در ادبیات ایران مورد استفاده قرار می گرفته اند اما امروز این واژه ها در ادبیات ایران معانی خاصی پیدا کرده اند که متاسفانه هنوز در فرهنگ لغت یا دائره المعارف رسمی کشور ، تعریف مناسبی در خصوص آن نیامده است . مع الوصف تعاریف مربوط به واژگان فرهنگ و تفکر بسیج به شرح زیر ارائه می گردد .
هدف و فلسفه بسیج
هدف و فلسفه بسیج در اسلام همان استقرار صلح وآرامش و اصلاح واقعی زندگی انسانهاست و از همین رو “جهاد ” را با هدف فی سبیل ا… و برقراری حکومت ا… مقرر فرموده و مورد تأکید فراوان قرار داده ، نه برای حاکمیت قومی و نژادی ونه بررای استثمار ویغما گری در جهت منافع فردی یا طبقاتی ، بلکه برای نفی هر گونه سلطه غیر الهی بر انسانهاست .
برای آشنایی بیشتربا بسیج و فلسفه آن به آیه 41 توبه اشاره می نمائیم: “همگی سبک بارو سنگین بار به سوی جبهه بسیج شوید و با اموال و جانهایتان در خداوند به جهاد بپردازید که این به سود شماست چنانچه بدانید . ”
خفاف و ثقال جمع خفیف و ثقیل است . مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر این آیه در المیزان می فرماید : (این دو واژه عبارت از دو حالت مختلف در انسان است و کنایه از این است که هیچ چیز نباید عذر و بهانه ای برای عدم حرکت و بسیج به سوی جبهه جنگ شود مانند فقر وثروت ، کثرت مشاغل زندگی و … همان گونه که خداوند در جهان طبیعت برای هر چیز اسباب و علل قرار داده است ، دفاع از دین خویش را نیز تحت عنوان جهاد یا بسیج به عهده مردان متعهد و مومن به اسلام قرار داده است . )
در چنین شرایطی است که بسیج و جهاد و پیکار از نظر اسلام ضرورت پیدا
می کند و فرمان بسیج صادر می گردد تا زورگویان مجرم و شیطان صفتی که زندگی
بشر را به بازی می گرفتند و به خون ریزی و پایمال کردن حقوق ناتوان و سلطه
بر آنها اقدام می نمایند را به عقب راند واز طرفی اسلام برای حفظ ناموس
بشریت واضمحلال و انحطاط جنگ ومبارزه را در پیش می گیرد و مردم را به
میدان رزم وقتال بسیج می کند تا تجاوزگران به حقوق و آزادی انسانها را سر
جای خود بنشاند و آن را مبارزه در راه خدا ، احیای دین وآئین الهی به شمار
می آورد مبارزه ای که عدالت و انصاف را در میان مردم برقرار می گرداند
وراه سعادت و خوشبختی در آرمانهای والای انسانی را در زندگی هموار و آسان
می سازد .
مفهوم بسیج و تفکر بسیجی در روح تعالیم الهی مکتب اسلام نهفته شده است و امام راحل (ره) نیز با الهام از این معارف بلند اسلامی بود که در سال 1358 فرمان تأسیس بسیج را صادر فرمودند . بسیجی که عبارت بود از نیروهای مردمی و مجاهدین فی سبیل ا… که برای حفظ و موجودیت انقلاب اسلامی از جان ومال خویش می گذشتند . (مجاهدین) نیز در قرآن انسانهایی مومن و مخلصی تعریف شده اند که برای برپایی دین و فرمان خدا در سخت ترین شرایط ایستادگی می نمایند . برای مثال در آیه 71 سوره مبارکه نساء می فرماید : “ای کسانی که ایمان آورده اید آمادگی خود را در برابر دشمن حفظ کنید و در دسته های متعدد یا به صورت های واحد (طبق شرایط زمان ومکان) به سوی دشمن حرکت نمایید ”
چنانچه ملاحظه می شود ، این آیه شریفه ، دو دستور را به عموم افرادی که ایمان آورده اند تا موقعیت اجتماعی خودرا حفظ نمایند .
اولاً : در تمام جنبه های اقتصادی ، فرهنگی و نظامی ، بیدار مراقب باشید تا غافل گیر نشوید .
ثانیاً: از موقعیت دشمنان ، نوع صلاح و روش جنگی آنان ، میزان آمادگی و توان جسمانی ، روانی واقتصادی ایشان با خبر باشید و رد مقابله با آنها براساس متضیات زمانی و مکانی ،روشهای مختلفی را به کار گرفته و به صورت دسته ای و اجتماعی به دشمن حمله کنید .
در آیه 122 سوره توبه می فرماید : “چرا (هنگامی که هنوز بسیج عمومی اعلام نشده) از هر طایفه ای جنگی برای جنگ و گروه دیگر از رسول (ص) برای آموختن علم محیا نباشند تا آن علمی را آموختند را پس از بازگشت به قوم خود بیاموزند که شاید قومشان نیز خدا ترش شده و از نافرمانی حذر کنند.”
این مسئله یعنی مقابله با فتنه و دشمنان اسلام به قدری حائز اهمیت است که خداوند درآیات 38تا 40 سوره حج نیز می فرماید:
“خدااز اهل ایمان دفاع می کند و خداوند خیانتکارهای کافر دوست نمی دارد اجازه داده شد به کسانی (مسلمانان) که دیگران (کافران) به جنگ آنان آمده اند بجنگند و خداوند برای یاری کردن آنها توانا است. ”
کسانی که آنها را از شهر و دیار شان به ناحق بیرون کرده اند درحالی که جرمی نداشتند جز اینکه می گفتند پروردگار ما خداوند متعال است واگر خدا به وسیله گروهی جلوی تهاجم گروه دیگر را که صعومعه ها و عبادتگاه ها و مساجد مسلمانها که در آنها بسیار ذکر خدا می شود ، از بین می برند و هر که خداوند را یاری کند خداوند او را یاری خواهد کرد که او در منتهای قدرت و توانایی است .
در آیه 193 سوره بقره نیز آمده است که :
“و با کافران نبرد کنید تا فتنه و تباهی از روی زمین بر طرف شود و همه را آیئین دین خدا باشد و اگر از فتنه و نبرد دست کشیدند (با آنها عدالت کنید ) که ستم جز بر ستمکاران روا نیست .”
عیادت و پرستاری
عیادت از بیمار در جبهه محدود به حدودی نبود . کافی بود بچه ها بفهمند
دوستی ،. برادری ، بچه محلی حالش خوش نیست و مدتی است که بیمار است . بلند
می شدند چند نفری از یگان خود را می افتادند و می آمدند سراغش طول راه و
زمان رفت و برگشت هم در شرایط عادی مساله ای نبود پیش می آمد که بچه ها از
اهواز به اندیمشک می آمدند تا محل و مقر مریض را پیدا کنند این طرف و آن
طرف می زدند بچه هایی که گاهی نمی توانستند برای برادر بیمارشان چیزی هدیه
بیاورند جز سهمیه کمپوت خود که جلوجلو از تدارکات می گرفتند . اگز دستشان
خالی بود دلشان لبریز عشق و ارادت بود همان هایی که فاصله سنگر تا بهداری ،
عزیزشان را با اندک کسالتی که پیدا می کردند چنانچه حتی وسیله فوقانی نبود
به دوش
می گرفتند و در طول دست به می نمودند و به امداد می رساند
ند و اگر نوبت پست و نگهبانی مریض بود اوقات آن را بین خود تقسیم می
نمودند .
آداب فرماندهی و فرمانبری
اخلاق فرماندهی
از مسئولین دسته ها شروع کنیم و نیروهایی که با آنها سروکار داشتند تکلیف آن ها به بچه ها و بالعکس .
الف)قدم اول بعد از گرفتن نیرو و تدارک جا و مکان توزیع برگه ای بود بین امام برادران و سوالاتی که باید به آن پاسخ می دادند . بین آنها حداقل 5تا 10 نیروی قدیمی یعنی (شناسنامه گردان)وجود داشت کسانی که جواب سؤالشان از پیش معلوم بود ، نام : عبدا… نام خانوادگی : عاصی ، تاریخ تولد : 1357 تحصیلات : ابتدایی ، شغل : بیابانگردی ، عاشقی و بندگی ، سابقه جبهه ، گفتند نگویید عملیاتها و پدافند هایی که شرکت داشته اید با ذکر رسته : مبارزه بانفس با رمز یا ا… و بالاخره سؤال حالا می خواهید در چه رسته ای خدمت کنید : کفشداری رزمندگان اسلام !
پس از جمع آوری برگه ها معمولا وضعیت بچه ها دست مسئول دسته می آمد و اگر تردید ی بود با اصرار و الحاح و خواهش و تمنا از آن ها می خواستند که اطلاعات مربوط به منطقه شان را بالا غیرتاً درست بنویسد و به اصطلاح (سکسته بندی )نکنند.
