مونوگرافی شهرستان بوکان با تکیه بر آداب و رسوم ازدواج

بررسی و شناخت یک فرهنگ در گرو شناخت همه عناصر آن می باشد در هر حوزه فرهنگی ما شاهد عناصر به هم پیوسته ای در آن حوزه می باشیم بازی و تفریحات نیز از اجزای و عناصر فرهنگ یک جامعه محسوب می شوند که با توجه به شرایط اکولوژیک و فرهنگی دارای ماهیتی جداگانه و متمایز می باشد

دسته بندی	برنامه ریزی شهری
فرمت فایل	doc
حجم فایل	6427 کیلو بایت
تعداد صفحات فایل	114

دریافت فایل

فروشنده فایل

کد کاربری 8044

تمام فایل ها

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه: ............................................................................................... 2

1-1- بیان مسئله ................................................................................... 4

1-2- ضرورت و اهمیت موضوع .............................................................. 5

1-3- سوالات تحقیق............................................................................... 5

1-4- هدف تحقیق.................................................................................. 6

1-5- پیشینه تحقیق................................................................................. 6

1-6- روش تحقیق.................................................................................. 7

1-7- محدودیت های تحقیق....................................................................... 9

1-8- مفاهیم......................................................................................... 9

1-9- زمان و جامعه تحقیق...................................................................... 10

1-10- مکان تحقیق: جغرافیای تاریخی گرمسار............................................. 12

1-10-1-حدود و موقعیت ویژگی های طبیعی................................................ 13

1-10-2- ویژگی های جمعیتی شهرستان گرمسار........................................... 14

1-10-3- وضع سواد و وضعیت اجتماعی ................................................... 15

1-10-4- تقسیمات داخلی........................................................................ 17

1-10-5- نژاد مردم گرمسار.................................................................... 17

1-10-6- زبان و لهجه های محلی گرمساری ................................................ 18

1-10-7- مذهب مردم گرمسار................................................................. 19

1-10-8- آداب و اخلاق – عقاید و افکار...................................................... 19

1 – 10-9- سرگرمیها ،‌جشنها و همگروهی ها.............................................. 20

1 – 10 – 10 – آب و هوا..................................................................... 23

1 – 10 – 11 – رودها.......................................................................... 24

1 – 10 – 12 – پستی و بلندی................................................................. 26

1 – 10 – 13 – زندگی کشاورزی............................................................ 29

1 – 10 – 14 – محصولات کشاورزی....................................................... 29

1 – 10 – 15 – درختان میوه گرمسار (‌باغدار ی)‌......................................... 33

1 – 10 – 16 – پوشش گیاهی................................................................. 37

1 – 10 – 17 – حیوانات وحشی.............................................................. 38

1 – 10 – 18 – زندگی دامپروری............................................................ 38

1 – 10 – 19 – صنایع دستی.................................................................. 40

فصل دوم : ادبیات پژوهش

مقدمه................................................................................................ 43

2 – 1 – تعریف بازی از دیدگاه صاحب نظران............................................. 44

2 – 2 – بازیهای کهن........................................................................... 45

2 – 3- بازیهای ایرانی........................................................................... 46

2 – 4 – طبقه بندی بازیهای سنتی............................................................. 48

2 – 5 – برخی ویژگی های بازیهای سنتی................................................... 50

2 – 6 – انواع بازی.............................................................................. 53

2 – 7 – ریشه های بازیهای کودکانه.......................................................... 55

2 – 7 – 1 – عناصر بنیادین زندگی به ویژه خاک و آب................................... 55

2 – 7 – 2 – پدیده های طبیعی................................................................ 57

2 – 7 – 3 – پیوند انسان با جانوران......................................................... 57

2 – 7 – 4 – کار گروهی....................................................................... 58

2 – 7 – 5 – آیین های اسطوره ای و جادویی............................................... 59

2 – 7 – 6 – سنت ها و آیین های ملی و دینی و اجتماعی که ریشه های چندگانه دارند 61

2 – 7 – 7 – جنگ ها و تمرین های جنگی از بن مایه های مهم در تقلید بازی کودکان 62

2 – 7 – 8 – حرکت و کنش های بدنی....................................................... 63

2 – 7 – 9 – بازیهایی که ریشه در اصل لذت جویی دارند................................ 64

2 – 7 – 10 – زبان و نیاز به پیوند اجتماعی.............................................. 67

فصل سوم : دیدگاه صاحب نظران در زمینه بازی

مقدمه................................................................................................ 71

3 – 1 – نظریات پیشوایان و بزرگان اسلامی................................................ 72

3 – 2 – نظریه های دانشمندان................................................................. 74

3 – 2 – 1 – نظریه کارایی یا انرژی اضافی................................................ 74

3 – 2 – 2 – نظریه استراحت یا رفع خستگی .............................................. 74

3 – 2 – 3 – نظریه اجمال فعالیت های اجدادی............................................. 75

3 – 2 – 4 – نظریه پیش تمرین............................................................... 75

3 – 2 – 5 – نظریه پویای دوران کودکی.................................................... 76

3 – 2 – 6 – نظریه پیاژه....................................................................... 76

3 – 2 – 7 – نظریه تصفیه و پالایش......................................................... 78

3 – 2 – 8 -نظریه اجتماعی شدن............................................................. 78

3 – 2- 9 – نظریه تکوین شخصیت........................................................... 79

فصل چهارم : چارچوب نظری

مقدمه................................................................................................ 81

4 – 1 – کارکرد.................................................................................. 82

4 – 2 – مکتب کارکردگرایی................................................................... 82

4 – 3- کارکرد اجتماعی بازی ها.............................................................. 84

4 – 4 – بازی و فرایند جامعه پذیری.......................................................... 86

4 – 5 – کارکرد جسمی و ذهنی بازی ها..................................................... 89

4 – 6 – کارکرد بازی در رشد عاطفی........................................................ 90

4 – 7 – مکتب اشارعه گرایی.................................................................. 90

4 – 8 – مکاتب اشاعه گرا...................................................................... 91

4 – 8 – 1 – مکتب اشاعه آلمان............................................................... 91

4 – 8 – 2 – مکتب اشاعه انگلیس............................................................ 91

4 – 8 – 3 – مکتب اشاعه آمریکا............................................................ 91

4 – 8 – 4 – نقطه محوری نظریه اشاعه گرایی............................................ 92

فصل پنجم : یافته های تحقیق

مقدمه :.............................................................................................. 94

5 – 1 – مراحل بازی های سنتی.............................................................. 95

5 – 2 – نحوه یارگیری.......................................................................... 96

5 – 3- بازیهای پیش دبستانی................................................................... 97

1 – زنگوله پا..................................................................................... 97

2 – دالی بازی..................................................................................... 98

3 – دسی دسی..................................................................................... 98

4 – اتل متل توتوله............................................................................... 98

5 – عروسک بازی................................................................................ 99

6 – کلاغ پر...................................................................................... 100

7 – لیلی لیلی حوضک........................................................................... 100

8 – سایه بازی.................................................................................... 101

5 – 4 – بازیها و سرگرمی هایی که در دوران دبستان مرسوم می باشد ............... 101

1 – قایم باشک..................................................................................... 101

2 – هفت سنگ بالا.............................................................................. 102

3 – بازی چال گردو............................................................................. 103

4 – گل بازی یا خاک بازی..................................................................... 104

5 – بازی جور کن............................................................................... 104

6 – نخ بازی...................................................................................... 105

7 – بازی کله شیطان............................................................................ 106

8 – بادبادک بازی................................................................................. 106

9 – فرفروک بازی............................................................................... 107

10 – شمشیر بازی.............................................................................. 107

11 – الک دلک..................................................................................... 107

12 – بازی لپ پره.............................................................................. 109

13 – چارقد بازی................................................................................ 109

14 – آسیا به چرخ............................................................................... 110

15 – بالابلندی.................................................................................... 111

16 – بازی گرگ آمده گله ببره................................................................ 111

17- بازی اوستا بدو.............................................................................. 112

18 – بازی سک سک............................................................................. 112

19 – بازی جفتک چارکش...................................................................... 112

5 – 5 – بازی های نوجوانی و جوانی....................................................... 113

1 – بازی وسطی................................................................................. 113

2 – کشتی یا زورآزمایی........................................................................ 114

3 – طناب کشی.................................................................................. 114

4 – ملق بازی.................................................................................... 115

5 – قلاب سنگ بازی........................................................................... 115

6 – بازی عروس و داماد....................................................................... 116

7 – سوار سوار یا پیاده سوار.................................................................. 116

8 – آقاج توپی.................................................................................... 117

9 – اسب سواری................................................................................. 117

10 – تیراندازی.................................................................................. 118

11 – او بازی.................................................................................... 118

5 – 6 – بازیهای عمومی : مخصوص تمام شرایط سنی ( بازیهای فکری )،‌به استثناء کودکان 119

5 – 7 – تحلیل کلی............................................................................. 121

5 – 8 – نتیجه گیری............................................................................ 122

پیوست............................................................................................. 126

فهرست مصاحبه شوندگان...................................................................... 127

منابع................................................................................................ 132

فهرست تصاویر

عنوان صفحه

تصویر 1-1- نقشه استان سمنان................................................................ 10

تصویر 1-2- نقشه گرمسار...................................................................... 11

تصویر 1-3- شهر گرمسار...................................................................... 14

تصویر 1-4- حبله رود........................................................................... 25

تصویر 1-5- منظره ای از کوههای شمالی گرمسار......................................... 27

تصویر 1-6- منظره ای از کوههای سردره گرمسار........................................ 28

تصویر 1-7- مزرعه لوبیا....................................................................... 31

تصویر 1-8- بوته بادنجان....................................................................... 32

تصویر 1-9- مزرعه خربزه در گرمسار...................................................... 32

تصویر 1-10- مزرعه یونجه در گرمسار..................................................... 33

تصویر 1-11- مزرعه پنبه در گرمسار ...................................................... 33

تصویر 1-12- درخت انجیر ................................................................... 34

تصویر 1-13- درخت انار...................................................................... 35

تصویر 1-14- درخت مو........................................................................ 35

تصویر 1-15- درخت پسته...................................................................... 36

تصویر 1-16- باغ زیتون در گرمسار......................................................... 36

تصویر 1-17- بوته های گزدر گرمسار....................................................... 37

تصویر 1-18- گوسفند و بز..................................................................... 39

تصویر 1-19- صنایع دستی..................................................................... 40

تصویر 1-20- قالیچه............................................................................. 41

چکیده

بررسی و شناخت یک فرهنگ در گرو شناخت همه عناصر آن می باشد. در هر حوزه فرهنگی ما شاهد عناصر به هم پیوسته ای در آن حوزه می باشیم. بازی و تفریحات نیز از اجزای و عناصر فرهنگ یک جامعه محسوب می شوند که با توجه به شرایط اکولوژیک و فرهنگی دارای ماهیتی جداگانه و متمایز می باشد.

مردم شناسی متناسب با رویکرد علمی خود به مطالعه بازی ها وانواع کارکردهای آن می پردازد مردم شناسی آنرا در قالب «فولکلور» و به عنوان اجزاء هویت بخشی و کارکرد فرهنگ مورد بررسی و مطالعه قرار می دهد.

اهداف: شناخت بازیهای سنتی و معرفی بازیهای سنتی به عنوان جزئی از فرهنگ که دارای کارکردی خاص می باشند. و پی بردن به داشته‌های فرهنگی غنی کشور مان از گذشته تا به حال است.

فصل اول : کلیات پژوهش

مقدمه

1-1- بیان مسأله

1-2- ضرورت موضوع

1-3- سؤالات تحقیق

1-4- هدف تحقیق

1-5- پیشینه تحقیق

1-6- روش تحقیق

1-7- محدودیت های تحقیق

1-8- تعریف مفاهیم

1-9- زمان و جامعه تحقیق

1-10- مکان تحقیق

مقدمه :

انسان از آغاز حیات اجتماعی خود به بازی گرایش داشته و در هر دوره و زمان و در هر جامعه و فرهنگ و در هر گروه سنی و جنسی که بوده به گونه ای خود را با بازی سرگرم می کرده و از آن لذت می برده است . به عبارت دیگر بازی در همه عرصه های زندگی ناسوتی و لاهوتی انسان ، حتی در رقص و نمایش آیینی – مذهبی به شکل های گوناگون حضور و تجلی داشته است .

بازی مانند موسیقی ، رقص ، نقاشی و شعر صورتی فرهنگی دارد و همچون یک
رفتار اجتماعی ، شکل و محتوای فرهنگی آن ، با شکل و محتوای فرهنگی جامعه ای که در آن پدید آمده و به کار می رود ، تطبیق می کند . دوران خردسالی انسان عموماً با بازی های انفرادی می گذرد ، رفته رفته کودک رشد می کند و بزرگ می شود و به جمع بزرگ سالان می پیوندد ، به بازی های جمعی روی می آورد . با این گونه هر فرد در دوره ی زندگی انواع بازی های حسّی ، حرکتی ، تخیلی ، تقلیدی ، کلامی ، هوشی ، رقابتی ، برد و باختی ، مهارتی ، هنری ، تن ورزی و نیروزایی را تجربه می کند و به صورت سرگرمی ، بازی و ورزش به کار می بندد.

نظام های اجتماعی و فرهنگی جامعه بستگی دارد به شیوه و ابزار بازی ها و آفرینش نقش های متفاوت بازیکنان در بازی ها و عناصر سازنده ی زمینه و متن بازی ها ، کم و بیش بازتابنده ی ویژگی های زیست – محیطی و جامعه و فرهنگی است که از آنها برآمده اند . برخی بازیها ابتدایی و ساده و پرداختن به آنها نیاز به مهارت و فوت و فن ندارند ، در صورتی که برخی دیگر پیچیده اند و اجزای آنها به مهارت و قابلیت بازیکنان و به کارگیری اصول و قواعدی ویژه نیاز دارد .

پایگاه اجتماعی و طبقاتی و شرایط اقتصادی و فرهنگی مردم جامعه نیز کم و بیش در نوع بازی های رایج میان آنان و گزینش بازیچه ها و همبازی ها و یا محل و مکان بازی تأثیر گذار و تعیین کننده است . از این روست که شماری از بازی ها در برخی جامعه ها و گروه های اجتماعی خصوصیت طبقاتی می یابد و در انحصار طبقه و قشری خاص در می آیند ، مانند بازی چوگان ، گنجفه که در هر یک به قشری مرفه از جامعه قدیم ایران اختصاص داشت و در میان عامه مردم ، به ویژه قشرهای پایین اجتماعی و اقتصادی ، معمول نبود .

با گذشت زمان و آمد و رفت نسل ها و دگرگونی در نظام های اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی جامعه ها ، نام وشیوه ی بازی ها تطور می یابند و تغییر می کنند و یا بطور کلی از میان می روند و فراموش می شوند و بازی های دیگری جای آنها را می گیرند . بنابرین بازی نیز مانند عناصر دیگر فرهنگی به اقتضای وضع جامعه و فرهنگ رایج در جامعه تغییر صورت و ماهیت می دهد و با تطبیق خود با وضع و حالت اجتماعی و فرهنگی جامعه ، حیات دوباره می یابد . از این رو بقا و دوام هر بازی بستگی به نیروی تغییر یابی و پویایی و سازگاری آن بازی با محیط اجتماعی و فرهنگی خود دارد .

شناخت و درک خاستگاه جغرافیایی و فرهنگی بازی ها و تعیین هویت و روند تحول و تطور تاریخی آنها در هر جامعه ، از سویی به شناخت کلی شکل زندگی اجتماعی مردم و رفتارهای عینی و ذهنی گروه ها و قشرهای اجتماعی جامعه نیاز دارد ؛ از سویی دیگر ، چون شمار بزرگی از بازی ها بیانگر نوع رفتار های فرهنگی و روان - جمعی مردم جامعه برتابنده ی تجربه های دینی – آیینی و بعضاً تقلید و تکرار رفتارها و تجربه های نسل هستند ، بنابراین بررسی زمینه ی بازی ها و تجربه و تحلیل عناصر و اجزای سازنده ی الگوهای رفتاری در بازی ها می تواند پژوهشگران را تا اندازه ای در شناخت نوع و شکل جامعه و روابط اجتماعی و فرهنگی مردم و اوضاع اقلیمی جامعه ای که بازی ها در آن زاده و رشد کرده و بالیده اند ، کمک کند.

1-1- بیان مسأله

مردم شناسان کارکردگرا فرهنگ را به عنوان یک سیستم همبسته مطالعه می کنند . در این سیستم همبسته همه عناصر و اجزا در پیوستگی کامل با هم قرار دارند و هر کدام به نوعی نیازهای سیستم را بر آورده می کنند . مثلاً وقتی که به مطالعه یک جشن یا یک نوع بازی می پردازیم ، زمانی این مطالعه کامل است که ارتباط آنرا با خانواده ، سیاست ، دین ...مشخص شده باشد . « بازی و تفریحات » بخشی از نظام فرهنگی هر جامعه محسوب می شوند که باعث متمایز شدن آن از سایر گروهها و جوامع دیگر می باشند . با نگاهی به اقوام و گروههای مختلف به این نکته پی خواهیم برد که « بازی و تفریحات » در تمامی جامعه دارای شاخصه های متمایز خود می باشند .

« مردم شناسان معتقدند یکی از ویژگیهای فرهنگ « فرهنگ عام ولی خاص است » ، که این امر بیانگر آن است که با وجود تشابه در کلیات و خطوط اصلی ، تفاوت های چشمگیری در اعمال ، رسوم و جلوه های فرهنگی دارند » . ( روح الامینی ، 1382 ، 19 )

« بازی ها و تفریحات » علاوه بر اینکه نمایی ویژه از هویت فرهنگی یک جامعه را نشان می دهند دارای کارکردهای ویژه خود می باشند . هویت اجتماعی کودک در بازیهای پیش دبستانی شکل می گیرد ، ضمن اینکه بخشی از اوقات زمانی کودک بدون برنامه ریزی سازمان یافته در گروه های همسال با انجام بازی ها و تجدید قوای جسمانی سپری می شود . در دوره های بعد فرد به بازی های جمعی و سازمان یافته روی آورده و بدین ترتیب با ظرافت های جمعی آشنا می شود . در دوره بعد از نوجوانی « بازی و تفریحات » بیشتری دارای کارکرد « گذران اوقات فراغت » می باشند . در هر حال ، فرد در جریان انجام بازی از طریق تجربه اعمال متفاوت شخصیت متمایز پیدا می کند .

در این پژوهش میدانی ، محقق بر آن است که به توصیف کامل « بازی و تفریحات » محلی « شهرستان گرمسار » متناسب با دوره های سنی متفاوت بپردازد .

1-2- ضرورت و اهمیت موضوع

بررسی و شناخت یک فرهنگ در گرو شناخت همه عناصر آن می باشد . در هر فرهنگی ما شاهد عناصر به هم پیوسته و ویژه آن حوزه می باشیم . بازی و تفریحات نیز از اجزاء و عناصر فرهنگ یک جامعه محسوب می شوند که با توجه به شرایط اکولوژیک و فرهنگی دارای ماهیتی متمایز و جداگانه می باشند . « بازی و تفریحات » دارای کارکردهای متعددی می باشند . رویکرد کارکرد گرا بیانگر آن است که « هر عمل اجتماعی و هر نهاد را با توجه به روابطی که با تمامی کالبد اجتماعی دارد در نظر بگیریم » ( روح الامینی ، 1382 ، 121 ) . کارکرد « بازی و تفریحات » با توجه به دوره های سنی تا حدودی متفاوت می باشد . شایسته یاد آوری است که انواع بازیها متناسب با دوره های سنی است ، به تدریج که به دوره های بالاتر می رسیم بازیها پیچیده تر و به عبارتی دیگر دارای شاخصه « فکری - ذهنی» می باشند . مردم شناسی ، جامعه شناسی و روان شناسی متناسب با رویکرد علمی خود به مطالعه « بازی ها » و انواع کارکردها می پردازند .

مردم شناسی بازیها را در قالب « فولکور » و به عنوان اجزاء هویت بخشی و کارکرد فرهنگ، و جامعه شناسی بازیها را در قالب تئوریهای اجتماعی شدن مورد بررسی و مطالعه قرار می دهند . روان شناسان نیز بازیها را بعنوان عاملی اساسی در تکوین شخصیت تلقی می‌کنند . بازیهای سنتی نیز به عنوان بخشی از فرهنگ از نسلی به نسل دیگر منتقل می شوند و در جریان این انتقال بسیاری از آنها کارکرد خود را از دست داده اند و با بررسی آنها می توان عوامل موثر و تاثیر پذیر بر بازیها را شناسایی کرد و در این زمینه برنامه ریزی کرد و از آن استفاده نمود.

1-3- س‍ؤالات تحقیق :

در هر تحقیق علمی محقق به تعدادی از سئوالات در ذهن خود روبرو می شود و دراین تحقیق همانند سایر تحقیقات، کوشش شده که سئوالات مطرح شده پاسخ داده شود: که در زیر این سؤالات آورده شده است.

1- بازیهای سنتی چه تاثیری بر فرهنگ پذیری و جامعه پذیری کودکان دارد؟

2- آیا بازیهای سنتی با توجه به شرایط اکولوژیکی و فرهنگی ماهیتی متمایز دارند؟

3- آیا بازیهای سنتی به عوامل جنسی و سنی مرتبط است؟

4- هر بازی در میان چه گروه های سنی برگزار می شود؟

1-4- هدف تحقیق :

بازیهای محلی از زمانهای قدیم سخت مورد توجه مردم بوده و بخش مهمی از اوقات فراغت آنان را پر می کرده ، اینگونه بازیها ریشه در فرهنگ اصیل و ملّی و میهنی ما دارد که امروز با ورود بازیهای مدرن و رشته های اعجاب آور گرد فراموشی روی آنها پاشیده شده است .

هدف اصلی تحقیق حاضر ، شناخت و بررسی بازیهای سنتی مردم شهرستان گرمسار می باشد که اهداف خاص تحقیق شامل موارد زیر می باشد .

1- شناخت و بررسی بازیهای سنتی شهرستان گرمسار

2- معرفی بازهای سنتی در شهرستان گرمسار به عنوان جزئی از فرهنگ خاص

3- پی بردن به کارکرد های بازیها

4- شناخت انواع بازیها با توجه به دوره های سنّی مختلف

1-5- پیشینه تحقیق:

در خصوص موضوع حاضر در شهرستان گرمسار تحقیق خاصی صورت نگرفته است ولی در کتاب سرزمین خورشید درخشان نوشته نوشین آذر اسدی در فصل نهم آن در جلد دوم کتاب در قسمت سرگرمیها به معرفی تعدادی بازیهای سنتی از قبیل توپ بازی،کشتی گری و اسب دوانی و ... پرداخته است.

لادن کیان در کتاب « رموز سلامت کودکان»به اهمیت و انواع بازیها اشاره نموده ، که در موضوع مورد نظر محقق بی تأثیر نبوده است و در کتاب « ورزشهای بومی ، سنتی ، محلی » نوشته غلامحسین حسن پور بازیهایی از استانهای مختلف ایران بیان شده است که تعدادی از این بازیها همانند « هفت سنگ بازی ، الک دولک ، گرگم گله می گیرم » شباهت فراوانی به بازیهای منطقه مورد تحقیق ( گرمسار ) داشته و پژوهشگر نیز در تحقیق خود از آنها بهره جسته است .

سیده مریم حسینی در کتاب « کودک ، بازی و اسباب بازی » به انواع بازیها و نظریه های مختلف درباره ی بازیها پرداخته ، که از نظریات جمع آوری شده در پژوهش حاضر استفاده شده است و در کتابهای دیگری همانند « کتاب معتقدات و آداب ایرانی » نوشته هانری ماسه و کتاب « مجموعه بازیهای کودکان و نوجوانان » نوشته ی هادی پزشپور که در هرکدام مطالبی درباره ی بازی و انواع بازی ایرانی ذکر شده ، که در اندیشه ی پژوهشگر تأثیر بسزایی داشته است .

علی بلوک باشی در کتاب « بازیهای کهن در ایران » تعدادی از بازیهای کهن را نوشته و درباره گویشهای بازیهای ایرانی نیز اشاراتی داشته است . خانم ثریا قزل ایاغ با همکاری شهلا افتخاری به سفارش دفتر پژوهش های فرهنگ با همکاری کمیسیون ملی یونسکو در ایران کتابی تحت عنوان بازیهای محلی درایران تهیه و چاپ کرده اند که در این پژوهش 1745 بازی با شرح و 661 بازی بدون شرح گرد آوری شده است.

و دراین زمینه می توان به تعدادی از پایان نامه ها از جمله: پایان نامه های نادر گنجی که به تحلیل مردم شناختی انواع بازیهای گلستان و بررسی مردم شناختی بازیهای سنتی ایلام توسط حبیب‌ا... رضا پسند که به عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد مردم شناسی دانشگاه ازاد اسلامی واحد تهران مرکز ارائه داده است اشاره نمود.

1-6- روش تحقیق:

روش تحقیق پژوهش حاضر «مردم شناسی ژرفانگر» است . « هدف روش شناسی ژرفانگر مطالعه عمیق و بتفصیل جامعه ای خاص با وسعت محدود است بعبارتی مشاهده ی جوامع برای شناخت واقعه های اجتماعی است » ( عسگری خانقاه ، 1373، 81 )

برای گرد آوری اطلاعات از تکنیک هایی نظیر مصاحبه ، مشاهده میدانی و عکسبرداری مطالعات کتابخانه ای استفاده شده است.

1-6-1- روش مصاحبه :

برای آگاهی از چگونگی انجام بازی ها و آداب و رسوم مربوط به بازی ها در منطقه با بزرگان و پیرمردان و حتی زنان کهن سال مصاحبه شده است که اسامی آنها در این تحقیق خواهد آمد .

1-6-2- روش مشاهده ی میدانی یا مشارکتی :

« نخستین گرایش انسان شناس به نوعی تحقیق مؤثر و مهیج ختم می شود که از « مشارکت » او در جامعه تا زندگی با جمعیت مورد مطالعه ادامه دارد ، در اینجا « مشاهده ی شرکت کننده » در جهات مختلف توصیه شده است ، که در مورد مشاهده به عینیت توجه شده و ذهنیت صرف نظر می شود ، در واقع چه در « مشاهده » و چه در « بیان » باید به عینیت پرداخت » . ( عسکری خانقاه 1373 ، 85 ،128 )

با توجه به تعریف مذکور محقق برای بررسی و مشاهده ی نحوه ی انجام بازی ها و آداب و رسوم مربوط به بازی های جامعه مورد نظر از روش مشاهده ی میدانی استفاده نموده است

1-6-3- روش عکسبرداری :

« یکی از روشهای مشاهده ی عینی روش عکسبرداری است ، از تمام اشیاء در همان محلی که جای دارند عکسبرداری شود ، به شرطی که همه ی این عکس ها دقیق و مشخص باشد ، یعنی ساعت و مکان و فاصله عکس ها یاد داشت شود » . ( همان ، 98 )

در این تحقیق نیز برای نشان دادن چگونگی انجام تعدای از بازی ها از عکس استفاده شده است.

1-6-4- روش کتابخانه ای :

بازی ها از انگاره های روش مند فرهنگ هستند که در فرهنگ های سرتاسر دنیا به صورت ویژه ، باستانی و گسترده وجود دارند و زمان درازی است که بازی ها و بازیکنان توجه انسان شناسان و روان شناسان با به خود جلب کرده اند که بتوانند مطالبی را درباره ی این موضوع به رشته ی تحریر در آورند و پژوهشگر نیز در این تحقیق برای جمع آوری اطلاعات و همچنین نشانه ها و نمادهای نهفته در بازی و تشریح و تحلیل بازیها از روش کتابخانه ای بهره گرفته است .

1-7- محدودیت های تحقیق:

بازیهای محلی و سنتی یکی از ستونهای استوار فرهنگ مردم بشمار می آید و همچنان که از نام آنها پیداست برخاسته از اراده و خرد جمعی نیاکان و گذشتگان می باشد ، که هویتی از ویژگی های قومی و فرهنگی آنان را بیان می کند و تمام این بازیها روزگار خاص خود را داشته و در آن زمان انجام می شده که امروزه به دلایلی از جمله تغییر شکل زندگی مردم و زندگی سنتی به شهری است که در این میان مهاجرت از روستا به شهر دلیلی برای کمرنگ شدن بازی ها سنتی و حتی منسوخ شدن آنها گردیده است و همانطور که قبلاً اشاره شد ، از روش مصاحبه نیز استفاده شده ، ولی سالمندان و حتی جوانان منطقه از بازیهای سنتی و چگونگی انجام آن اطلاعات کاملی نداشتند و از طرفی با ورود تکنولوژی و بازی های جدید دیگر کمتر کسی پیدا می شود که بازی های محلی را انجام دهد .

1-8- مفاهیم :

بازی : به هرگونه فعالیت جسمی یا ذهنی هدف دار که به صورت فردی و یا گروهی انجام گیرد و باعث ایجاد لذت وبر طرف شدن نیازهای کودک شود، بازی می گویند.( حسینی ، 1378 ، 9)

بازی های سنتی: بازی هایی که از گذشتگان به یادگار مانده است و نسل به نسل منتقل و در بین افراد یک طایفه و یا منطقه هنوز هم وجود داشته و اجرا می شود.

سنت: معنای لغوی آن را روش، طریقه، سیرت و ... است. اما در میان فرهنگ عامه مردم به اندیشه ها و اعمال و رفتاری گفته میشود که همانند نیاکان خود عمل می کنند.

فرهنگ : « مجموعه ای از آگاهی ها و رفتارهای فنّی ، اقتصادی ، آیینی ، مذهبی ، اجتماعی و ... که یک جامعه انسانی معینی را مشخص می کند » .( پانوف ، پرن ، 1386 ، 87 )

تایلر ( ( Tylor فرهنگ را چنین تعریف کرده است : « فرهنگ مجموعه آمیخته و پیچیده و نظام یافته ای است که از دانستنیها و شناسایی ها ، هنرها و باورها ، آیین ها ، حقوق و آداب رسوم و منشأء خوبی ها و بسیاری چیزها به انسان از جامعه خویش کسب کرده است ».( فربد ،1376 ، 264 )

فرهنگ آموزی: « فرایند شرطی خود آگاه یا ناخود آگاهی است که بدان وسیله یک فرد در جریان زندگی ، سنت های گروه خود را همانند می سازد و مطابق آنها عمل می کند » .(پانوف ، پرن ،1386 ، 108 )

1-9- زمان و جامعه تحقیق:

اولین قدم برای انجام تحقیق در آبان ماه 1387 برداشته شد. در آن تاریخ ،‌ نگارنده در درس سمینار مردم شناسی، بررسی مردم شناختی بازیهای سنتی یکی از روستاهای گرمسار را انتخاب نمود. نگارنده به دلیل علاقه زیاد و بومی بودن منطقه این موضوع را انتخاب نموده است و جامعه موردمطالعه، شهرستان گرمسار(تصویر1-2)،یکی از شهرهای استان سمنان (تصویر1-1)می باشد.

( تصویر1-1 ) نقشه استان سمنان

تصویر ( 1-2 ) نقشه گرمسار

1-10- مکان تحقیق : جغرافیای تاریخی گرمسار

« نام خوار (Xovar) یک اسمی است قدیمی و مربوط به دوره قبل از اسلام و ایران باستان، در کتب قدیمی و تاریخی این نام با جزئی اختلاف با همین هیئت ذکر شده است. در اوستا از خوار و صفحات البرز بنام ورن یاد شده . در کتیبه های آشوری این ناحیه را خوارا و در جای دیگر آری خوانده اند و منطقه آری بخش بزرگی بوده که دماوند و سواد کوه فعلی نیز جزء آن محسوب می شده و سواد کوه بنام پتخشوار یا پتوش اری بیان گردیده است. در زمان اشکانیان گرمسار یکی از ایالات تابع آنها و خوآرن نام داشت و امروزه سمنانیها هنوز هم آن را خواره می گویند. سلوکیها در این ناحیه شهری باسم خاراکس بنا نهادند و از این منطقه بنام خاریس یاد کرده اند. بطلمیوس از خوار بنام خوار اسم برده و مورخ دیگر ایزیدورخاراکسی آن را خوارنه ثبت نموده است » .

( اسدی 1387 ، 107 )

« در عربی خوار Xovar بضم اول به معنی بانگ گاو و گوسفند و آهو و آواز تیرها آمده است. در سانسکریت این کلمه به معنی خشن و ناگوار است و اما در زبان ولایتی مازندرانی خوار به معنی نیکو خوب است و گویا این معنی هم مثل آسان مجاز از معنی ذلیل و حقیر باشد و ممکن است بگوئیم معنی آسان و راحت اصل است و باقی مجازی چه در پهلوی خواریه و در اوستا خاثره به معنی آسان و راحت است » . ( همان ، 109 )

« بنابراین بهترین مفهوم این نام آنست که از خورشید و ماه مستفاد می گردد وجود گرمسار در یک ناحیه خشک صحرائی موجب درخشندگی خاص آفتاب این منطقه بوده و خشکی هوا سبب شده که روزهای ابری و بارانی نیز در این منطقه کم باشد. همچنین هوای رقیق بدون رطوبت در شب درخشندگی نور ماده و وجود ستارگان را بی اندازه نمایان تر و زیباتر جلوه گر می سازد، حالیه نیز منظره ای بس دیدینی و فراموش نشدنی بوجود می آورد. و با توجه به اینکه در اوستا نیز کلمه خوار به معنی درخشیدن آمده و از نامهای خورشید کلمه خوار است، چنین نتیجه گرفته می شود: ناحیه خوار را می توان سرزمین خورشید تابان نام نهاد و اسم فعلی گرمسار نیز تا اندازه ای بااین معنی ومفهوم مطابقت دارد» (تصویر1-3 ). (اسدی ، 1387 ، 109 )

1-10-1- حدود و موقعیت ویژگیهای طبیعی

« شهرستان گرمسار در فاصله 110 کیلومتری جنوب خاوری تهران ، با مساحتی حدود 7970 کیلومتر مربع واقع است و در قدیم یکی از قصبات مهم و آباد شهر ری بود و «خوارری» نامیده می شده که مشتمل بر چهار بلوک: قشلاق بزرگ، ریکان، باتری و وارادان بود » . ( همان،13 )

« گرمسار از طرف شمال به فیروزکوه و دماوند و از خاور به شهرستان سمنان و از مغرب (باختر) به ورامین و قم و از جنوب به شهرستانهای اردستان و کاشان محدود است. از نظر موقعیت جغرافیایی گرمسار بین مدار 34 درجه و 28 دقیقه و 35 درجه و 30 دقیقه عرض شمالی و بین 51 درجه و 52 دقیقه تا 52 درجه و 55 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد و ارتفاع متوسط آن از سطح دریا 856 متر است که در دامنه یک رشته کوه با جهت شرقی غربی واقع شده و مرکز این شهرستان با رشته کوه مزبور بیش از 8 کیلومتر فاصله ندارد. دشت گرمسار را از سه طرف کوه احاطه نموده و فقط سمت جنوبی آن بواسطه وجود کویر باز است، اما کویر مزبور نیز بیش از 48 کیلومتر مسافت ندارد و پس از گذشتن از آن به کوهی بنام سیاه کوه برخورد می نمائیم » . ( اسدی ، 1378 ، 13 )

« مرتفع ترین نقطه گرمسار قله ایست به ارتفاع 3055 متر واقع در کوه باغستان در شمال خاوری این شهرستان. و پست ترین نقطه آن نیز به ارتفاع 800 متر در مجاورت دریاچه نمک در جنوب باختری شهرستان گرمسار است ». ( همان ، 13 )

« طول دشت گرمسار از خاور به باختر 48 کیلومتر است، که از سر دره خوار با ارتفاع 885[1] متر آغاز و به ده نمک در خاور ختم می شود و عرض متوسط آن از شمال بجنوب معادل 27 کیلومتر می باشد. این ناحیه بشکل دلتایی بصورت جلگه آبرفتی پایکوه که از ته نشست مواد رسی و ماسه ای سیلابهای رودخانه حبله رود در روی زمینهای شوره زار بوجود آمده است و اکنون نیز عمق خاکهای رسوبی این منط

عکاس : سید حسن خدامی 20/7/88 ورودی شهر گرمسار تصویر( 1- 3)

1-10-2- ویژگی‌های جمعیتی شهرستان گرمسار

« براساس اطلاعات استخراج شده از نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1375 ، گرمسار دارای 67847 نفر جمعیت بوده و به تعداد 16141 خانوار که از این رقم 9898 خانوار شهرنشین و 6243 خانوار روستایی را شامل می گردد که عمدتاً افزایش در مناطق شهری بوده است سرعت گرفتن روند تشکیل خانوارها در کانونهای شهری الگوی زیستی جمعیت بیشتر به سمت شهرنشینی گرایش یافته و در نهایت جمعیت 3/50 درصد شهرنشین این شهرستان به سال 1365 به رقم 4/62 درصد رسده است که این روند در اثر حرکت جمعیت از مناطق روستایی به مناطق شهری در طی ده سال از 1365 تا 1375 شدت یافته و به نحوی که میزان روستانشینی از 7/49 درصد به سال 1365 به 6/37 درصد در سال 1375 تنزل نموده. کاهش میزان روستانشینی مبین مهاجر فرستی شدید نواحی روستائی بوده، بدین ترتیب برابر آمار سال 1375 جمعیت ساکن در نقاط شهری این منطقه بالغ بر 42493 نفر (مرد 21776 نفر – زن 20717 نفر) و ساکنین نقاط روستایی نیز 25354 نفر (مرد 12970 نفر – زن 12384 نفر) می باشد » . ( همان ، 520 )

1-10-3- وضع سواد و وضعیت اشتغال

« میزان با سوادی در جمعیت 6 ساله و بالاتر شهرستان گرمسار از حدود 70 درصد به سال 1365 به 2/80 درصد رد سال 1375 رسیده است و این میزان در مناطق شهری 31911 نفر و در مناطق روستایی 16080 نفر می باشد که در مقایسه آمار سال 1365 میزان با سوادی، آهنگ سریع با سواد شدن مردم شهرستان را به خوبی نشان می دهد » . ( همان ، 521 )

« جمعیت شاغل شهرستان با نرخ رشد سالانه معادل 8/2 درصد (در سطح استان) نزدیک به 18385 نفر در سال 1375 افزایش یافته که از این تعداد 11218 نفر شاغلین در مناطق شهری و 7167 نفر شاغلین مناطق روستائی را شامل می شود و این افزایش در حالی است که حجم جمعیت در همین مدت از رشد سالانه 4/1 درصد برخوردار بوده و بدین ترتیب رشد شاغلین بر رشد جمعیت فزونی چشمگیری یافته است و ان امر سبب گردیده که تکفل شغلی از 2/4 نفر (در سطح استان9 در سال 1365 به 6/3 نفر در سال 1375 کاهش یابد » . ( اسدی ، 1378 ، 521 )

جدول 1-1 : حجم و ترکیب جمعیت شهرستان گرمسار : 1375

گروه سنی	مرد و زن			ساکن در نقاط شهری		ساکن در نقاط روستایی		غیر ساکن
	جمع	مرد	زن	مرد	زن	مرد	زن	مرد	زن
4 – 0 سال 5 – 9 14-10 19-15 24-20 29-25 ساله 34-30 ساله 39-35 ساله 44-40 ساله 49-45 ساله 54-50 ساله 59-55 ساله 64-60 ساله 69-65 ساله 74-70 ساله 79-75 ساله 84-80 ساله 89-85 ساله 94-90 ساله 95 ساله و بیشتر نا مشخص	5853 8169 9107 6977 5608 6057 5136 4751 3649 2190 2041 1830 2284 1660 1174 762 338 151 61 46 3	3027 4106 4710 3500 2827 3138 2632 2592 1956 1054 999 812 1121 881 640 432 188 74 30 26 1	2826 4063 4397 3477 2781 2919 2504 2159 1693 1136 1042 1018 1163 779 534 330 150 77 31 20 2	1928 2726 3134 2166 1565 1794 1758 1880 1419 747 656 466 536 416 284 178 78 25 9 10 1	1757 2686 2960 2156 1707 1873 1715 1560 1137 705 520 516 548 379 230 134 75 35 14 10 0	1099 1380 1576 1334 1262 1344 874 712 537 307 343 346 585 465 356 254 110 49 21 16 0	1069 1377 1437 1321 1074 1046 789 599 556 431 522 502 615 400 304 196 75 42 17 10 2	0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0	0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
جمع گرمسار	67847	34746	33101	21776	20717	12970	12384	0	0

مأخذ : مرکز آمار ایران – گزارش 31012-تاریخ 9/6/76 – ص 1

1-10-4- تقسیمات داخلی

شهرستان گرمسار از نظر تقسیمات داخلی دارای سه بخش است . بنامهای : بخش مرکزی به مرکزیت شهر گرمسار، مرکز این شهرستان و بخش آرادان به مرکزیت شهر آرادان بخش ایوانکی به مرکزیت شهر ایوانکی است.

« هر یک از بخش ها سه گانه فوق از یک یا چند دهستان شده اند که هر دهستان مجموعه ای از دهات و روستاهای واقع در محدوده این شهرستان را شامل می شوند که بترتیب عبارتند از:

1- بخش مرکزی: محدوده دهستان لجران (قشلاق سابق) و حومه (کردوان یاریکان سابق) و روستاهای تابعه آن را در بر می گیرد.

2- بخش آرادان: از مجموعه مراکز جمعیتی دو دهستان کهن آباد (آرادان سابق) و یاتری و روستاهای آن تشکیل شده است.

3- بخش ایوانکی که در محدوده روستاهای تابعه این بلوک قرار دارد » . ( همان ، 448 )

1-10-5- نژاد مردم گرمسار

« مسئله وحدت نژاد امروزه برای یک شهرستان یا یک کشور مفهوم حقیقی ندارد و ( و عوامل متعددی از جمله ) عوامل طبیعی و انسانی در تغییر و اختلاط نژاد موثرند. دراثر آمیزش یا مهاجرت و لشکرکشی ها، امکان و حدت نژاد خالص و یکنواخت در اغلب نقاط جهان از بین می رود. با این وصف باز مردمانی در نقاط دور افتاده وگوشه و کنار ایران یافت می شوند که بواسطه موانع طبیعی کمتر در تحت نفوذ نژادهای دیگر قرار گرفته و خصایص نژادی ایران قدیم را تا اندازه ای حفظ نموده اند » . ( اسدی ، 1378 ، 531 )

« دشت گرمسار بعلت قرار گرفتن در حاشیه کویر و گذشتن جاده های مهم قدیمی از این منطقه در گذشته محل عبور اقوام مختلف بوده و در مسیر لشکرکشی ها قرار داشت. گاه اتفاق می افتاد این طوایف بنا به عللی در منطقه مزبور سکونت اختیار می نمودند ولی وجود آب و هوای خشک و بیابانی و تابستانهای گرم و ناراحت کننده سبب گردید که اغلب ساکنین گرمسار را طوایف تبعیدی تشکیل دهند و دولت های وقت ایلاتی را که با چپاول و اخلالگری نظم و امنیت را بر هم میزند، به این منطقه تبعید نمایند. در خلال این مدت عده‌ای از ساکنین اطراف نیز به علت سختی معیشت و ازدیاد جمعیت از موطن اصلی خود مهاجرت اختیار نموده و هنگام عبور در جلگه خوار مقیم گردیده‌اند » . ( همان ، 531 )

« جمعیت کنونی گرمسار در اثر آمیزش و اختلاط این گروه با تبعیدها بوجود آمده است. اگر چه این اقوام اغلب ایرانی و از ساکنین سایر نقاط ایران بوده و ریشه نژادی آریائی دارند با توجه به اختلافی که در طرز زندگی و آداب و رسوم و اخلاق و حتی قیافه ظاهری آنان وجود داشت. خصایص قومی هر یک به نوبه خود در کلیه شئون اجتماعی و شکل و ساختمان بدنی اهالی گرمسار فعلی تاثیر بسزایی داشته است » . ( همان ، 532 )

1-10-6- زبان و لهجه های محلی[2] گرمساری

اهالی گرمسار همانند ساکنین دیگر نقاط ایران به زبان فارسی سخن می گویند و در مکالمه و کتابت و انجام امور روزمره از زبان فارسی، لهجه رسمی سیاسی وادبی همه ایران استفاده میکنند. عامه مردم این منطقه با این زبان آشنایی کامل دارند.

« اکثریت قریب به اتفاق مردم گرمسار، اغلب مهاجرین و افراد تبعیدی زمان گذشته هستند که بنا به عللی سیاسی و یا برای در هم شکستن قدرت و نفوذ ایلات به وسیله حکام وقت به این شهرستان کوچانده شده اند. مهاجرین و تبعیدیها علاوه بر آشنایی با زبان فارسی،‌به لهجه محلی موطن اصلی خود نیز سخن میگویند. امروزه در اثر آمیزش با یکدیگر، این طوایف رفته رفته زبان و گویش قومی خویش را فراموش کرده اند و دیری نخواهد گذشت که تکلم به لهجه های محلی به کلی منسوخ خواهد شد » . ( اسدی ، 1378 ، 541 )

1-10-7- مذهب مردم گرمسار

« اهالی گرمسار، مانند دیگر نقاط هنگام فتح ایران به دست سپاهیان اسلام پیرو آئینهای زردشتی، یهودی و دیگر آئینهائی که در زمان ساسانیان رواج داشت بودند. در سال بیست و دوم هجرت، زمان خلافت عمر مسلمین بر ری و خوار و دامغان و قومس تسلط یافتند در حمله مسلمین به ری ، سیاه و خش حاکم ایرانی ری کشته شد و سپاهیان وی فرار کردند و به طرف قومس و دامغان رفتند و نعیم بن مقرن به قتل و غارت مردم ری دست در آورد و قرار شد که مردم ری به مسلمین جزیه دهند » . ( همان ، 544 )

ولی امروزه اکثر قریب به اتفاق مردم شهرستان گرمسار پیرو دین اسلام و مذهب شیعه اثنی عشری و غیر از مذهب شیعه اثنی عشری ، دسته ای از افراد تیره قزلو ساکنین قریه فند و شه سفید گرمسار پیرو طریقه تصوفند.

1-10-8-آداب و اخلاق – عقاید و افکار

بحث در باره آداب و اخلاق یک قوم محتاج به تحقیقات عمیق و صرف وقت طولانی و دقت نظر کافی است و باید سالیان دراز تفحص نمود تا بتوان خصایص اخلاقی قومی را تحت شمار آورد. در این نوع تحقیقات می بایست در کوچکترین خصال افراد دقیق شد و علت آن را جستجو نمود.

« گذشته از عوامل طبیعی که مهمترین عامل موثر در آداب واخلاق است، جهات اقتصادی و وقایع تاریخی را نیز نباید نادیده انگاشت. محیط جلگه ای و هموار و فضای باز گرمسار، اهالی این سامان را مردمانی بلند نظر و نسبت به مادیات کاملاً بی اعتنا بار آورده است. عدم توجه به مسائل مادی سبب شده که ثروتمندان در گرمسار انگشت شمارند و این دسته از اهالی نیز اشخاصی هستند که از نقاط مجاور این منطقه برای جمع آوری پول و اندوختن مال و منال به این ناحیه پای نهاده اند». ( اسدی 1378 ، 677 )

« گرمساریها مردمانی میهمان نوازند و علاقه مندند از شخص تازه وارد تا سر حد امکان پذیرائی نموده و رضایت میهمان را سبب خشنودی خداوند می دانند. خشکی هوا واختلاف درجه حرارت شبانه روزی و فصلی همچنین زندگی در بیابانها و مبارزه با مشکلات عدیده طبیعی در روحیه و طرز فکر افراد این شهرستان اثری عمیق بر جای گذارده، مخصوصاً افراد ایلاتی این منطقه طبعاً مردمانی کار کشته و خشن و پر استقامت بار آمده اند. وفای به عهد و تعصب در حفظ آداب و سنن قومی و حس استعانت و معاضدت و همکاری که زائیده زندگی در حاشیه کویر و چنین محیط جغرافیایی است، از سرشت اخلاق و طبیعت ساکنان این شهرستان می باشد » . ( همان ، 677،678 )

« مردم گرمسار نسبت به امور مذهبی عصبیت زیادی نشان نمی دهند و در این زمینه همیشه روش اعتدال و میانه روی را در پیش دارند و عدم وحدت قومی و بیم استفاده از حربه دین توسط اشخاص مخالف به نفع دار و دسته خود سبب شده که اهالی این سامان همیشه حد اعتدال را در امور دینی و مذهبی و مسائلی در این زمینه پیشه خود سازند و به جای جنگ و جدل در این قبیل موارد از راه بحث و استدلال نسبت حل اختلاف نظرهای فی مابین اقدام می نمایند » . ( همان 677 ، 678 )

1-10-9- سرگرمیها، جشنها و همگروهی‌ها

« در گذشته اکثریت جامعه گرمسار به عنوان رعیت در زمینهای مالکین به کشت و زرع مشغول بودند و یا عده ای به نام چوپان، ساربان، فعله و خدمه در خدمت اقلیتی بودند از در صاحبان املاک و دام که به ارباب مشهور بودند و نیز عده قلیلی که به شغل تجارت و کسب اشتغال داشتند و از حاصل دسترنج اکثریت زحمتکش،‌ ثروتهای سرشاری اندوخته و اوقات خود را به سرگرمیها و همگروهیهایی که در آن دوره به وجود آمده بود می گذراندند. از جمله این سرگرمیها گرد آمدن طبقات مرفه الحال در منزل یکدیگر بود که به خوشگذرانی و سماع و دیگر وسایل اوقات خود را سپری می نمودند. نوازندگی وآواز خوانی هم از ویژگیهای این مکانها بود و گروهی از نوازندگان به این مجالس ثروتمندان و محل آسایش و آرامش آنان آمد و شد داشتند. اغلب این نوازندگان و خوانندگان اهل قریه پاده بودند و صاحبان مال و مکنت برای اینکه از آنان بیشتر در مجالس وسیله گروه مطربان تمجید و تعریف شود در بخشش و دادن انعام به یکدیگر پیشی می جستند و در مقابل گروه مطرب، عده ای نوازنده سازهای محلی از جمله سرنا و دهل و چوگور و نی بودند که در جشنها و عروسیها و مجالس عمومی خوانندگان ترانه های اصیل محلی و سرودهای ملی و حماسی را همراهی می نمودند و در نزد عامه مردم گرمسار حتی نسلهای آینده نامشان به نیکی یاد می شود. از این دسته نوازنده سرنا که به «عاشق» معروف بودند، عاشق علی بابا و عاشق شیر علی را میتوان نام بر د » . ( اسدی 1378 ، 678 ، 679 )

« گروههای متوسط الحال و زحمتکش جامعه گرمسار نیز در فرصتهای مناسب پس از فراغت از کار روزانه و انجام وظایفی که عهده دار بودند، گرد هم جمع شده و با پذیرایی ساده و بی آلایش صاحب خانه و نواختن سازهای محلی و خواندن ترانه های محلی که به بیت خوانی مشهور بود خستگی ناشی از فعالیت را جبران می نمودند و با روحیه شاد و شاکر از نعمتهای خداوند یکتا برای کسب روزی تلاش می کردند. گروهی نیز در مرکز بلوک خوار و چند روستای بزرگ و قهوه خانه ها حضور می یافتند و با صرف چای و گفتگو با دوستان و اشنایان اوقات استراحت را سپری
می ساختند » . ( اسدی 1378 ، 679 ، 680 )

« از سرگرمیهای دیگر مردم گرمسار در گذشته شکار بود که از روزگاران کهن در ایران رواج داشت و برای این سرگرمی از تفنگ استفاده می شد و در زمستان به شکار پرندگان مهاجر می پرداختند و در فصل تابستان زمان سکونت در ییلاق که معمولاً در کوههای منطقه فیروزکوه و دماوند بود به شکار کبک و کل و بز و قوچ و میش وحشی می‌پرداختند. ضمناً برای شکار آهو که در کویر جنوب گرمسار به حد وفور یافت می شد، از سگهای شکاری که به تازی معروف بود استفاده می کردند که در دستگاه شکارچیان و مالکین تربیت و نگاهداری میشد » . ( همان ، 680 )

« بازیهای دسته جمعی چون توپ بازی و کشتی گیری و دیگر مراسم معمول آن زمان از سرگرمیهای دیگر متداول بین ساکنین منطقه به شمار می رفت. اسب وسیله ای بود که برای رفت و آمد و مسافرت از آن استفاده می گردید. ضمناً اسب سواری یکی از روشهای اهالی بود و در مراسم عروس، مسابقات اسب دوانی نیز انجام می گرفت و از سوی صاحب عروسی جوایزی برای برندگان این مسابقه ها در نظر گرفته می شد. با ورود اتومبیل و موتور سیکلت و دوچرخه در عرصه زندگی اهالی گرمسار استفاده از اسب وتربیت آن به بوته فارموشی سپرده شد. همانگونه که بازیهای جدید نظیر: فوتبال و والیبال و غیره جایگزین ورزش و سرگرمیهائی چون توپ بازی (آقاج توپی) گردید » . ( همان 680 )

از دیگر همگروهیهای عمده مردم گرمسار شرکت در برگزاری جشنهای مذهبی و ملی است که در گذشته با تشکیل مجلسهای شادی و ساز و سرور بر پا می گردید و در زمانهای بعد تا به حال نیز از رواج نیفتاده است. از جمله آئین سالروز ولادت حضرت مهدی (عج) امام دوازدهم و چون ایرانیان از روزگاران که همواره در انتظار چنین غایب منتظر بوده و هستند از برگزاری آئینهای بسیار در این مورد دریغ نداشته و هر سال بر آئینهای این جشن بزرگ افزوده اند.

« از جشنهای ایرانی قدیم که حالیه نیز مقام و مرتبه دیرین را تا اندازه ای حفظ کرده و مردم گرمسار نیز به برگزاری آن پایبندند تنها نوروز است. در این ایام همچنانکه حالیه نیز مرسوم است، گرمساریها با انجام خانه تکانی گرد وغبار از در و دیوار خانه می زدایند و با شستشوی وسایل زندگی و نظافت کامل محل زندگی به محیط زیست خود صفا و طراوتی نو می بخشند و به خوی دیرینه خود جامه ای نو در بر می کنند و به دیدار بزرگان برای تبریک نوروز و سال نو می روند.آنان با میوه و شیرینی و دیگر خوراکیها دهان خود را شیرین می نمایند و به رسم دیگر نقاط ایران پس از دیده بوسی کوچکتر ها از بزرگان عیدی دریافت می نمایند. در گذشته ای نه چندان دور رسم بر این بود که کدبانوی خانه با پختن انواع شیرینی خانگی همچون: حلوا کنجدی ، نان یوخا و آبنبات شکری و غیره از میهمانان پذیرائی می کرد و به جوان و بچه ها تعدادی تخم مرغ رنگ شده به فرا خور حال هدیه و عیدی میدادند و بازی با تخم مرغ رنگی از جمله سرگرمیهای جوانان در این ایام فرخنده به شمار می رفت » . ( اسدی ، 1378 ، 681 )

از جشنهای آتش افروزی ایرانیان، «جشن سوری» هنوز هم باقی است و به چهارشنبه سوری معروف است. مداومت آئین جشن مذکور تا روزگار حاضر در بین گرمساریها چون دیگر هموطنان، ما را به تداول آن در زمانهای گذشته خستو (اعتراف) می کند.

رسمهای دیگر در همگروهیهای گرمساریها، رواج و پایبندی به بر پاداشتن عزای اهل بیت، و مجلسهای روضه خوانی و وعظ و عزاداری در ایام ماه محرم و رمضان و لیالی احیاء و همانند اینها است.

1-10-10- آب و هوا

« منطقه گرمسار که در فاصله 110 کیلومتری جنوب خاوری تهران قرار گرفته ، قسمتی از فلات مرکزی ایران است و آب و هوایی مشابه با سایر نقاط حاشیه فلات را دارا است .

«تابستان‌های این ناحیه بسیار گرم وخشک می باشد وهمین خشکی هوا است که حرارت و دمای بیش از حد معمول را قابل تحمل نموده است. در فصل تابستان گاهی دماسنج حتی دمائی معادل 46 درجه سانتیگراد را در مرکز گرمسار نشان می دهد ولی بعکس تابستان، زمستانهای ان نسبتاً تعدیلی در میانگین دمای سالیانه آن بعمل می آید، اغلب اتفاق می افتد در روزهای صاف زمستانی نسیم سردی که از سمت جنوب باختری می وزد، هوای این ناحیه را بسیار سرد می نماید و دراین موقع دماسنج درجه زیر صفر را نشان میدهد ، ولی بطور کلی مدت روزهای سرد و یخبندان در اینجا چندان زیاد نیست. حداقل وحداکثر دما (درجه حرارت) این منطقه بین 8- و 44+ درجه می باشد » . ( اسدی ، 1378 ، 82 )

« آب و هوای گرمسار را می توان در نتیجه برخورد و تاثیر وضع اقلیمی کویر و کوههای البرز بر روی یکدیگر مشخص نمود زیرا دراثر برخورد، این دو نوع آب و هوای متفاوت عمل یکدیگر را تا اندازه ای خنثی می نمایند. برای اثبات این امر آب وهوای فیروز کوه واقع در کوههای البرز را با آب و هوای دشت گرمسار مقایسه می کنیم. این دو ناحیه بیش از 60 کیلومتر از یکدیگر فاصله ندارند در حالیکه دارای دو نوع آب و هوای مختلف، مرطوب معتدل وخشک بیابانی می باشند و زمانیکه دماسنج دمای گرمترین فصل سال درگدوک فیروز کوه 18+ درجه سانتیگراد را نشان می دهد گرمسار از هوائی با دمای 44+ درجه سانتیگراد برخوردار است » . ( همان ، 83 )

بطور کلی می توان گفت که وجود گرمسار در ناحیه بیابانی خشک، تنها بواسطه وجود رودخانه حبله رود است که این جلگه پای کوه را بصورت یک منطقه بزرگ کشاورزی در کنار یکی از کویرها و صحاری خشک وسوزان جهان ایجاد نموده است.

1-10-11- رودها

« در کشور ایران بعلت کمی باران و وجود آب و هوای خشک، رودهای بزرگی مانند نقاط دیگر جهان وجود ندارد و بیشتر رودهای این کشور کم آب و با شیب تند در مسیر کوتاه خود با تغییر فاحش مقدار آب، در فصول مختلف سال در جریانند و حتی بعضی از آنها در فصل تابستان بکلی خشک می شوند و گاه اتفاق می افتد جریان آبی به مقدار کم و ناچیز را در این سرزمین بنام رود می شناسند . رودهای گرمسار نیز ماننداغلب رودهای ایران کم آب وعبارتند از:

حبله رود[3]

نام این رود در کتب قدیم، هیلرود و حبله رود(تصویر 1-4)نیز آمده است. حبله رود تنها رودی است که کشت و زرع گرمسار را مشروب می نماید. سرچشمه این رود از کوههای شمالی فیروز کوه است و شاخه اصلی آن از کوههای ساوواشی به نام رود گلزگن سرچشمه گرفته و پس از گذشتن از تنگه واشی و عبور از چمن فیروزکوه به دو رود دیگر می پیوندد و این دو رود عبارتند از: رود گورسفید که از حوالی گردنه «بشم» سرچشمه می گیرد و در چمن گورسفید در شمال فیروز کوه جریان می یابدو رود دیگراز چمن شورستان و کنگرخانی گذشته و پس از اتصال به دو شاخه فوق الذکر بسمت مغرب روان میشود و شعب حبله رود عبارتند از: نمرود – دلیچای ».(اسدی ، 1378،95

عکاس: سید حسن خدامی 19/7/88 حبله رود ( تصویر 1- 4)

شاخه های فصلی حبله رود:

1- شاخه اشرف آباد (خشک رود). 2- رود شاخه شاهبلاغی (سقز دره).

شاخه های شور و زه آب حبله رود:

« لازم به ذکر است که در حد فاصل سیمین دشت و گرمسار، علاوه بر اینکه حبله رود از زمینهای شورعبور می کند، شاخه های شوری نیز بدان می پیوندد و در نتیجه آب حبله رود در گرمسار دارای شوری زیاد می گردد به نحوی که موجب تخریب اراضی دشت گرمسار دارای شوری زیاد می گردد به نحوی که موجب تخریب اراضی دشت گرمسار که بوسیله این رود آبیاری می گردد ، خواهد شد و اهم این شاخه های شور (تصویر 1-3) عبارتند از:

1- شوراب (شوره دره) 2- تلخ آب 3- کبوتر دره 4- غلام آب 5- رشید سلطان 6- خرس دره 7- عروس پران 8- ارزاق 9- ساری دره » . ( اسدی ، 1378 ، 98 ، 99 )

1-10-12- پستی و بلندی

« گرمسار دشت کم ارتفاعی است که از سه طرف بوسیله کوه احاطه شده، این کوهها بخشی از رشته کوه البرز جنوبی می باشد. این ناحیه از جنوب به کویر نمک منتهی می شود و پس از طی 48 کیلومتر بسمت جنوب به ارتفاعات سیاه کوه می رسیم که یکی از برجستگیهای منفرد در داخل فلات ایران است » . ( اسدی ، 1378 ، 31 )

و اما رشته کوه البرز در جنوب دریای خزر از سمت شمال به جلگه های گیلان و مازندران وگرگان مشرف است و دامنه جنوبی این رشته کوه به دشت قزوین و چاله های داخل دشت کویر و بیابان دامغان منتهی می گردد.

« البرز بوسیله رودهای بزرگی که بر دامنه های شمالی آن جریان دارد به سه واحد جداگانه تقسیم می شود:

1- واحد غربی: شمال ناحیه ای از دره سفید رود تا امتداد دره کرج و چالوس قرار دارد.

2-واحد مرکزی: که بین دره کرج و چالوس درباختر و دره های در بند و بابل در خاور واقع است.

3- واحد شرقی: از دره بابل و در بند شروع شده و دنباله آن با ارتفاع کم تا حوالی شهر شاهرود ادامه دارد » . ( اسدی ، 1378 ، 31 )

« کوههای اطراف دشت گرمسار و منطقه ایوانکی را میتوان به پنج دسته تقسیم نمود.:

1- کوههای غربی

رشته کوه مزبور بصورت دیواره ای در باختر دشت گرمسار قرار دارد و دنباله آن تا شمال باختری نیز امتداد می یابد. این کوه از دنباله بخش باختری رشته شمالی آغاز و بجانب باخترامتداد دارد و هر چه بسوی باختر پیش رویم از ارتفاع آن کاسته میشود. رشته مزبور را دو کوه مشخص تشکیل می دهند: (کوه سر دره و کوه مکرش[4])

2- کوههای شمالی

این رشته ازمرتفع ترین کوههای گرمسار(تصویر 1-5) می باشند و در دو طرف مجرای رودخانه حبله رود واقع و بطرف شمال غربی (شمال باختری) و خاور امتداد می یابد. مهمترین کوههای این رشته عبارتند از : (کوه کهلرز، شمشیر کوه یا کوه سرلک)

3- کوههای شرقی:

کوههای شرقی گرمسار از جنوب ده نمک (یکی از قراء تابع بخش ارادان گرمسار به فاصله آن تا مرکز شهرستان 40 کیلومتر است ) شروع شده و بشکل دیواره کم ارتفاعی بطرف جنوب امتداد یافته و دنباله آن به دماغه خاوری سیاه کوه و کوه سلطه برخودر می نماید و تا حوالی کاشان پیش می‌رود. » ( اسدی، 1378،

عکاس: سید حسن خدامی 1388/7/19 منظره ای ازکوههای شمالی گرمسار تصویر( 1- 5)

4- کوههای ایوانکی

سر دره(تصویر 1-6) و بلندیهای اطراف آن در حد فاصل بین دشت ایوانکی و دشت گرمسار قرار دارد و این دو منطقه را از یکدیگر جدا می سازد. ضمناً دو رشته کوه نیز در شمال و جنوب ایوانکی باجهت شرقی غربی قرار گرفته اند و بدین ترتیب ایوانکی را از سه طرف کوه در برگرفته و فقط این دشت از باختر با زمینهای هموار و فضائی باز بسمت دشت ورامین گسترش دارد » . ( اسدی ، 1378 ، 35، 38 ، 42 ، 43 )

عکاس: سید حسن خدامی 11/7/88 منظره ای ازکوههای سردره گرمسار تصویر(1-6)

1-10-13 - زندگی کشاورزی

« گرمسار منطقه ای است کشاورزی و امروزه نیز با وجودتوسعه امور خدماتی و پایه گذاری صنعت در این شهرستان حدود پنجاه درصد جمعیت شاغل آن از راه کشاورزی امرار معاش می کنند. گرچه سطح کشت در گرمسار درسالیان اخیر به میزان قابل توجهی افزایش یافته و استفاده از ماشین ، تسهیلاتی چشمگیر در کشت و کارایجاد نموده است » . ( اسدی ، 1378 ، 875 )

« رسوبات رودخانه حبله رود این ناحیه را بصورت جلگه ای آبرفتی و به یک منطقه بزرگ کشاورزی در آورده که از قدیم الایام به عنوان جزئی از ملک ری، یکی از مراکز مهم تولید غله کشور ایران به شمار می رفته . و اما در مقابل بارش زیر حد متوسط باران در این سرزمین، در منطقه گرمسار سطح تبخیر 24 برابر تراوشات جوی است و این خشکی و گرمی هوا و بالا بودن سطح تبخیر ایجاب می کند که زراعت این شهرستان به وسیله آبیاری و با استفاده از آب رودخانه و طرق مختلف استفاده از سفره های آبهای زیرزمینی صورت پذیرد. بدین ترتیب پراکندگی و بهره برداری از زمینها در روستاهای گرمسار از چگونگی بهره گیری از منابع آب و مقدار بارش سالیانه پیروی میکند و روستاها با توجه به مقدار معین آب مصرفی که دارند می توانند زمین کشاورزی دایر و آباد ، زیر کشت بگیرند و میزان آبدهی منابع محلی و مقدار تراوشات جوی سالیانه در قدرت اقتصادی خانوار روستائی اثر قابل توجهی دارد » . ( همان ، 875 )

1-10-14- محصولات کشاورزی

1- غلات:

« مهمترین محصولات کشاورزی گرمسار گندم و جو است. شرایط آب و هوائی و جنس خاک این منطقه بصورتی است که گندم و جو بهتر از هر گیاهی در ان پرورش می یابد و بدین جهت کلیه زراعت شتوی گرمسار را این دو نوع غله تشکیل می دهند. کشت گندم و جو از قدیم در این ناحیه متداول بوده و هر ساله علاوه بر مصرفه داخلی، مقداری گندم و جو به سایر نقاط کشور، مخصوصاً به شهرستانهای همجوار مانند: سمنان و دماوند و فیروزکوه صادر میشد».( اسدی ، 1378 ، 835 )

2- حبوبات

انواع بقولات از قبیل ماش و لوبیای چشم بلبلی و باقلا در گرمسار به عمل می آید لوبیا (تصویر 1-7) و دیگر حبوبات به همراه محصولات صیفی در کنار و حاشیه مزارع پنبه و باغها کشت می شد ولی سطح کشت این محصولات محدود است و میزان تولید حبوبات به جزء لوبیای چشم بلبلی، زیاد قابل توجه نیست و اغلب در داخل شهرستان به مصرف می رسند.

3- سبزیجات و محصولات جالیزی

انواع سبزیجات درباغات گرمسار به عمل می آید. همچنین گوجه فرنگی و
بادمجان (تصویر 1-8) و پیاز نیز در زمینهای محصور نزدیک مناطق مسکونی روستاها و باغچه ها کشت می شود و کشت کاهو و کلم نیز به مقدار محدود تولید می گردد و معمولاً این محصولات را نیز جهت مصرف داخلی می کارند ولی با تاسیس کارخانه تولید رب گوجه فرنگی ، در سالیان اخیر میزان تولید آن رو به افزایش است.

همچنین چندیست کشت سیب زمینی نیز در این منطقه رایج گردیده و از نظر زیر کشت این محصول و مقدار تولید بعد از گوجه فرنگی و در درجه دوم اهمیت قرارداد.

محصولات جالیزی گرمسار عبارتند از: خیار که میزان تولید آن با سطح گسترده کشت در نواحی همجوار از جمله ورامین و دماوند و فیروز کوه قابل قیاس نیست. کشت هنداونه و طالبی نیز بصورت آبی در این شهرستان رواج دارد و بخشی از آن را در حاشیه مزارع و جالیز خربزه می کارند و محصول طالبی و هنداونه گرمسار بیشتر برای مصرف اهالی منطقه است و مازاد مصرف داخلی به دیگر نقاط از جمله تهران حمل می گردد. معروفترین فرآورده جالیزی گرمسار، خربزه است (تصویر1-9) که در زمره تولیدات مهم کشورمان محسوب می‌شود.

4-کشت علوفه

کشت گیاهان علوفه ای در گرمسار با سطحی نسبتاً گسترده، در یونجه کاری(تصویر 1-10) خلاصه می شود و کشت انواع دیگر گیاهان علوفه ای از نوع شبدر و سایر گیاهان مشابه یا بسیار اندک و قابل ذکر نیست و یا به علت وضع آب و هوائی و محدودیت آب است که اهالی به کشت این نوع محصولات علاقه ای نشان نمی دهند و با وجودیکه منطقه گرمسار از نظر دامداری و پرورش انواع دام اهمیت دارد، علوفه مورد نیاز دامداران از نواحی دیگر تامین میشود و یا برای تغذیه دامهایشان از جو و ذرت و کاه و محصول یونجه تهیه شده در محل استفاده می کنند و زمان مراجعت دامها به قشلاق و گذراندن فصل پاییز و زمستان از چرای در زمینهای زیر کشت غلات و پنبه پس از برداشت محصول نیز بهره گیری می شود.

5-زراعتهای صنعتی

قسمت عمده کشت تابستانه (صیفی) شهرستان گرمسار را گیاهان از نوع صنعتی تشکیل می‌دهد و بدین سبب اهالی محل کاشت زراعتهای صنعتی را صیفی کاری می نامند و این محصولات دانه های روغنی و پنبه (تصویر 1-11) را شامل می شود.

عکاس: سید حسن خدامی 20/7/88 مزرعه لوبیا (تصویر 1-7)

عکاس: سید حسن خدامی 20/7/88 بوته بادنجان (تصویر 1-8)

عکاس :سید حسن خدامی 20/7/88 مزرعه خربزه در گرمسار (تصویر 1-9)

عکاس: سید حسن خدامی 20/7/88 مزرعه یونجه در گرمسار (تصویر 1-10)

عکاس: سید حسن خدامی 19/7/88 مزرعه پنبه در گرمسار (تصویر 1-11)

1-10-15- درختان میوه گرمسار (باغداری)

مهمترین درخت میوه شهرستان گرمسار عبارت از درخت انجیر وانار و انگور و سنجد است. درخت سنجد را درکنار خیابانها و حاشیه اطراف باغها می کارند و میوه درخت سنجد آن از اهمیت چندانی برخوردار نیست و در گذشته اغلب از چوب آن برای سوخت استفاده می شد.

انجیر(تصویر1-12)مهمترین محصول درختی گرمسار را تشکیل می دهد که گروهی از کشاورزان این ناحیه قسمت عمده حوائج زندگی خود را با فروش این محصول جبران می نمایند. انجیر گرمسار به دو صورت فروش می رسد: میوه تازه آن در اواخر مرداد ماه به دست می آید و برای فروش به تهران و نقاط دیگر کشور حمل می شود و قسمت دیگر را بصورت انجیر خشک در زمستان‌مصرف‌می‌نمایند.

درخت انار(تصویر1-13)نیز در گرمسار به خوبی می روید و قسمتی از باغها را به کشت درخت انار اختصاص داده اند و انار در تمام روستاهای گرمسار به عمل می آید، اما در روستاهای تابعه بخش ایوانکی مخصوصاً روستای گنداب و کرک به داشتن نوع مرغوب انار و باغات گسترده‌ای از این محصول معروف است.

درخت مو(تصویر1-14) همانند اغلب نقاط ایران با آب و هوای خشک و نیمه بیابانی گرمسار سازگار است و تقریباً در تمام نقاط گرمسار پرورش می یابد. وسعت باغهای انگور گرمسار پس از باغهای انجیر وانار در مرحله سوم اهمیت قرار داردو تولیدات انگور گرمسار بیشتر به مصرف داخل شهرستان می‌رسد.

با توجه به جنس خاک و شوری زمینهای گرمسار و آب و هوای نیمه بیابانی در سالیان اخیر کشت درخت بادام و پسته(تصویر1-15) وزیتون(تصویر1-16) نیز در این شهرستان رایج شده است.

عکاس :سید حسن خدامی 20/7/88 درخت مو (تصویر 1-14)

عکاس: سید حسن خدامی 20/7/88 درخت پسته (تصویر 1-15)

عکاس: سید حسن خدامی 19/7/88 باغ زیتون درگرمسار (تصویر 1-16)

1-10-16-پوشش گیاهی

« از نظر پراکندگی مکانی پوشش گیاهی گرمسار را می توان به شکل ذیل تقسیم بندی نمود.

1- قسمت شمال و شمال باختری و شمال خاوری

که دارای پوشش گیاهی از نوع: گندمیان – جو وحشی – کما و باریجه – نعنا کوهی – کاهوی وحشی که از گونه های علفی منطقه به شمار می روند .

2-پوشش گیاهی خاوری منطقه

که اهم آن از گیاهانی نظیر : خارشتر (خار مغیلان) ، شنگ، گون – جارو- (کور) – گز(تصویر1-17)و غیره تشکیل می شود.

عکاس:سید حسن خدامی 19/7/88 بوته های گزدرگرمسار (تصویر 1-17)

3- پوشش گیاهی باختر

عبارتند از گیاهانی همچون : علف پشـمی- گون –قیج – علف شـــور – خارشتر و اسپند می باشد. » . ( اسدی ، 1378 ، 902 )

یکی از انواع نباتات طبیعی گیاهان دهنی یا روغن دار است که اقسام بسیار دارد و درگرمسار فقط کرچک و کنجد کشت می شود. این نباتات را در فصل تابستان روی مرزهای مزرعه پنبه می کارند و ازلحاظ نوع محصول بسیار عالی است ولی از نظر کمیت چندان قابل توجه نبوده و رقم قابل ملاحظه ای را نشان نمی دهد. منداب نیز در کشتزارهای گرمسار می روید، اما استفاده ای از آن نمی شود.

1-10-17-حیوانات وحشی:

نیزارها و بیشه های جنوب گرمسار پناهگاه انواع حیوانات وحشی است که اهم آنها عبارتند از: آهو که بصورت دسته های متعدد دیده می شود، این حیوان روز را در نیزارها بسر برده و شب برای تغذیه به کشتزارهای دهات جنوبی گرمسار می آید. در دامنه های سیاه کوه نوع دیگری از آهو به نام جیبیر وجود دارد که از لحاظ جثه از آهو کوچکتر است.

حیوانات وحشی دیگراز قبیل: روباه، شغال، خرگوش، گرگ، کفتار و سنجاب نیز در بوته زارها و بیشه های جنوب گرمسار وجود دارد و اهالی این حیوانات را به علت زیانهای آنها بدامها و حیوانات اهلی از بین می برند و حتی از پوست انواع خرگوش و روباه نیز هیچگونه استفاده مادی نمی شود.

« در کوه های شمال گرمسار بز کوهی فراوان است. شکارچیان گرمسار دامنه فعالیت خود را تا سیاه کوه درجنوب کویرهای گرمسار توسعه داده اند، دراین کوهها شکارهای عظیم الجثه مانند: نوعی بز کوهی بسیار بزرگ و گورخر و غیره یافت می شود و اهالی برای استفاده از گوشت و پوستشان آنها را شکار می نمایند » . ( اسدی ، 1378 ، 195 )

انواع پرندگان وحشی بصورت دستجات مختلف در نیزارها و آبهای جنوب گرمسار وجوددارند. از پرندگان مهاجر غاز وانواع مرغابی در فصل زمستان در این ناحیه بحد وفور وجود دارد. پرندگان دیگری از قبیل: درنا، آهوبره، زنگوله بال و حواصیل و کبک و تیهو و مرغابی حنائی در گرمسار فراوان است.

1-10-18-زندگی دامپروری

« وجود آب و هوای نیمه بیابانی و خشک گرمسار و آب و هوای معتدل کوهستانی ناحیه دماوند و فیروزکوه در کنار هم با شرایط اقلیمی متفاوت، از جمله اختلاف دمای تابستان و زمستان و پوشش گیاهی متنوع در مراتع کوهستانی اطراف و دشت گرمسار، موجبات فعالیت دامپروری را برای اهالی این منطقه از قدیم الایام فراهم ساخته است. دامپروری نیز یکی از طرقی است که مردم این سامان برای رفع نیازهای زندگی خود بدان اشتغال می ورزند. دامداری در گرمسار نیز عمدتاً مانند سایر نقاط ایران در حالت متوسط دیده میشود و اغلب دامدارن این ناحیه را ایلات تشکیل می دهند و دامهایشان به

پیروی از شرایط آب و هوائی و پوشش گیاهی ویزه این منطقه از دامهای کوچک چون گوسفند و بز(تصویر1-18)به جهت سازگاری با راه پیمائیهای طولانی و علوفه ناچیز و ریز فراهم آمده است » . ( اسدی ، 1378 ، 907 )

عکاس :سید حسن خدامی 20/7/88 گوسفند و بز (تصویر 1-18)

قبل از مکانیزه شدن امور کشاورزی؛ بکارگیری گاو در کارایی کشاورزی بیشتر مورد توجه بود ولی امروزه گاوداری های صنعتی جای گاوداری های سنتی را گرفته است. در خانواده های روستایی گرمسار تعدادی مرغ و خروس و بعضاً اردک و غاز و بوقلمون جهت مصارف شخصی و عرضه به بازارهای محلی نگهداری و پرورش داده می شود.

پرورش دیگر دامهای اهلی از جمله شترواسب والاغ(تصویر1-19) نیز در گرمسار، برای بارکشی و حمل محصولات کشاورزی و تهیه هیزم برای سوخت متداول بود. شترداری پیشه عده ای از اهالی این منطقه بود و مخارج زندگی آنان از طریق حمل و نقل کالاهای مختلف با شتر تامین تامین می شد، مخصوصاً نیازهای اهالی برای جابجایی وسایل زندگی هنگام کوچ و ییلاق و مراجعت به قشلاق به وسیله شتر مرتفع می گردید، از سوی دیگر آزاد بودن چرای شتر در مراتع و بوته زارهای جنوب گرمسار، تسهیلاتی را در امر پرورش این حیوان فراهم نموده بود.

عکاس: سید حسن خدامی 20/7/88اسب (تصویر 1-19 )

1-10-19-صنایع دستی

پایه واساس صنایع در گرمسار قدیم با الهام از به هم آمیختن ذوق و سلیقه و استعداد هنری، اقوام مهاجر در این منطقه حاشیه کویر و نیازهای نوع معیشت کشاورزی وایلاتی بنیان گذاشته شده و این شیوه زندگی و خصوصیات قومی موجبات توسعه انواع صنایع دستی رایج در شهرستان گرمسار را فراهم ساخته که عبارتند از : 1- نوع صنایع نساجی است که از پشم گوسفندان و پنبه تهیه می شود از قبیل : جاجیم – گلیم – قالی(تصویر1-20) 2- نجاری و خراطی 3- آهنگری 4- کوزه گری و سفال پزی 5- نمد مالی

مونوگرافی شهرستان بوکان تکیه بر آداب و رسوم ازدواجحیوانات وحشیدرختان میوه گرمسار (‌باغدار ی)‌